Trên đường du ngoạn lên Vườn Quốc gia Xuân Sơn (Tân Sơn, Phú Thọ) ăn lễ vật của Sơn Tinh, bao cảm xúc của chuyến vào rừng từ 10 năm trước ùa về, với những kỷ niệm về rừng rú khó có thể quên.

Mặc dù phát hiện ra giống gà nhiều cựa (thôi thì cứ gọi là gà 9 cựa) từ 10 năm trước, nhưng quả thực, Xuân Sơn có nhiều thứ thú vị quá, nên khi đó tôi chẳng có liên hệ gì với ông Vua Hùng thứ 18 cách đây hàng ngàn năm. Ngày tôi khám phá hang động, núi non, đêm theo trai bản đi ngủ thăm ở nhà các sơn nữ.

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Bản Cỏi như tiên cảnh. 

Rồi câu chuyện về món “gà quái thai” giữa đêm tối bịt bùng Xuân Sơn cũng rơi vào quên lãng. Cho đến một ngày, cách nay chừng 5 năm, anh bạn đồng nghiệp Đinh Vũ của tôi ở Báo Phú Thọ vào bản Cỏi, cũng được ông Lâm đãi món thịt gà, cũng được ông trân trọng gắp cho đôi chân có cả chùm cựa. 

Thế là, thứ gà 9 cựa của Vua Hùng đã nổi tiếng ầm ĩ. Các nhà báo thi nhau kéo lên tìm hiểu. Gà 9 cựa sôi sục trên mặt báo. Đã có không biết bao nhiêu bao nhiêu nhà nghiên cứu lên Xuân Sơn, không biết bao nhiêu cuộc hội thảo để tìm hiểu, nghiên cứu về lịch sử giống gà, đánh giá thực trạng và tìm biện pháp bảo tồn. Cuối cùng thì mọi chuyện cũng rơi sạch vào quên lãng.

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Chú gà mới nở đã mọc 6 cựa dài ngoằng. 
"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Chuồng ấp gà 9 cựa. 

Thậm chí, nhiều đại gia ở Việt Trì đã thực hiện giấc mơ làm giàu bằng gà 9 cựa. Nhiều anh đã đầu tư trang trại hàng tỷ đồng rồi mua nửa số gà trong bản Cỏi đem về thả, rồi cứ ao ước rằng, trăm con gà kia sẽ đẻ ra ngàn con, ngàn con sẽ đẻ ra vạn con… Cứ theo cấp số nhân mà tính, giống gà 9 cựa ấy sẽ đem về cho chủ gia trang cả núi vàng.

Mơ ước của các ông chủ gia trang chẳng phải viển vông. Con gà 9 cựa kia cũng chỉ ăn ngô, ăn thóc như giống gà khác thôi mà, trong khi giá trị của nó thì rất lớn. 

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Đàn gà 9 cựa nhà cựu trưởng bản Cỏi Lý Phúc Lâm 

Nhưng rồi, tất cả các dự án nuôi gà 9 cựa đều thất bại, bởi vì giống gà ấy hễ ra khỏi rừng Xuân Sơn là héo hon dần và… chết. Điều này thật lạ lùng, nhưng nó cũng là lời lý giải vì sao không đâu khác, chỉ núi rừng Xuân Sơn, chỉ cái bản Cỏi heo hút giữa đại ngàn, giữa những dãy núi điệp trùng kia mới có loại gà kỳ dị.

Ngày giáp tết dương lịch, các cơ quan được nghỉ mấy ngày, nhưng đường vào Vườn Quốc gia Xuân Sơn tịnh không có bóng xe chạy qua lại. Trung tâm xã vắng hoe. Khung cảnh yên bình của Xuân Sơn đúng là thần tiên.

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Họa sĩ Nguyên Trâu đuổi bắt gà 9 cựa. 

Đường vào bản Cỏi giờ ô tô đã chạy bon bon, xuyên qua những tán rừng với những thân cây mấy người ôm. Thung lũng Cỏi hiện ra như trong cổ tích. Bản người Dao thanh bình ẩn hiện bên con suối Cỏi nước chảy ào ào.

Ông Lý Phúc Lâm giờ không làm trưởng bản Cỏi nữa. Ông đã già, nên giao lại công việc ấy cho người khác. Ông chỉ chuyên tâm vào việc nuôi nấng, chăm sóc, nhân giống loài gà 9 cựa. 

Ông Lâm hướng mặt về phía ngọn núi chìm trong mây mù sau nhà, tru “mỏ” cất tiếng “túc túc…túc túc…”. Một lát sau, vài tên gà te tua chạy về. Ông vãi ngô ra sân, chúng giáng cái mỏ côm cốp xuống nền gạch nhặt ngô. Tôi ngó mãi cũng không thấy chú gà 9 cựa nào, chỉ có 6 cựa. Giống gà này ở bản Cỏi, dù chân chúng có 6 cựa, 8 cựa thì cũng đều được gọi bằng cái tên chung là gà 9 cựa.

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Họa sĩ Nguyên Trâu sung sướng khi tóm được chú gà 9 cựa. 

Sáng nào cũng vậy, ông Lâm đều mở chuồng cho bọn gà vào rừng tự kiếm ăn. Cứ đến nhập nhoạng tối là chúng tự mò về chuồng. Đêm rắn rết mò ra, hùm beo mò về, cáo chồn đi kiếm ăn, nên bọn gà chả dại gì ngủ trong rừng. Trời chưa tối, có gọi thế nào chúng cũng không về. May ra có vài tên ngại vào rừng kiếm ăn, vơ vẩn gần nhà thì mò về theo tiếng gọi mà thôi.

Nhà ông Lâm có tới 300 tên gà nhiều cựa. Giá cả giống gà này thì vô cùng. Gà 6 cựa giá 300 đến 500 ngàn đồng một kg, gà 8 cựa thì khá hiếm, nên giá phải từ 2-3 triệu đồng/kg. Như vậy, một chú gà 8 cựa, cũng có giá 5-10 triệu đồng tùy cân nặng nhẹ. 

Gà có đầy đủ 9 cựa thì hiếm lắm, hiếm như loài báo gấm sắp tuyệt chủng trong rừng Xuân Sơn. Những chú gà mang đủ 9 cựa phải được ghi vào sách đỏ chứ nhỉ? 

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Nửa đêm bế gà ra bờ Hồ Tây... chụp ảnh! 

Từ xưa đến nay, số gà có đủ 9 cựa chỉ đếm được trên đầu ngón tay và nhà nào sở hữu gà 9 cựa, thì chả khác nào có được con gà bằng vàng ròng. Với con gà đủ 9 cựa, gia chủ có thể phát giá thoải mái, đại gia nào có thú sưu tầm của lạ, sẽ sẵn sàng mua với bất kể giá nào. 

Theo ông Lâm, người dưới xuôi lên đây săn tìm gà 9 cựa ráo riết lắm. Họ đặt cả chục triệu cốt để tìm được một con gà đủ 9 cựa. Ông bảo, có lẽ, đến cả trăm triệu đồng cho một con gà người ta cũng sẵn sàng mua. Thực tế, đã có đại gia cây cảnh siêu giàu ở Việt Trì mà tôi thân quen đã chi 100 triệu đồng để có được một chú gà 9 cựa từ tay một con buôn.

"Gà quái thai" và chuyện đại gia ăn chú gà 100 triệu
Dù là "vua" gà 9 cựa, song ông Lý Phúc Lâm vẫn rất nghèo. 

Vị đại gia này đã mổ chú gà 9 cựa vào dịp giao thừa năm ngoái. Anh đặt lên ban thờ tổ tiên mời các cụ thụ trước, rồi mới đánh chén. Xơi gà 9 cựa rồi, thì coi như đã thành… vua! Hiện anh vẫn giữ đôi chân gà với một chân 5 cựa, một chân 4 cựa trên bàn thờ làm kỷ niệm và khách đến chơi không quên đem ra khoe. Đôi chân gà để cả năm nay vẫn sáng hồng như mới luộc, rất kỳ lạ.

Với đồng bào bản Cỏi, số tiền 100 triệu đồng cho một con gà quả là khủng khiếp, nhưng với các đại gia, dù tốn một trăm triệu hay một tỷ đồng, mà được chìm trong cảm giác làm vua, thì cũng không đáng gì. Phú quý sinh lễ nghĩa là vì thế.

Đang miên man với những câu chuyện giá trị trời ơi của gà chín cựa, tôi chợt nhìn lại cơ ngơi của vợ chồng “vua” gà 9 cựa Lý Phúc Lâm. Rõ ràng ông Lâm sở hữu không những nhiều giống gà này nhất bản Cỏi, mà có lẽ còn nhất Việt Nam. Thế nhưng, vợ chồng ông vẫn sống trong ngôi nhà tuềnh toàng, chẳng thấy có thứ gì giá trị. Chuyện thật khó hiểu!

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hữu Nhàn (Chủ tịch hội Văn học nghệ thuật Phú Thọ): Thanh Sơn (Phú Thọ) từng là vùng đất bản bộ của các Vua Hùng. Gà 9 cựa ở Xuân Sơn có phải là giống gà trong truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh hay không thì không ai dám chắc, nhưng việc phát hiện sự tồn tại của loài gà này, ở vùng đất bản bộ của Vua Hùng, thì vô cùng thú vị.