Cần lắm sự đổi thay

Mẹ à! Mẹ nằm nghỉ ngơi, con đi xóm một lúc. Chút nữa, con về sẽ nấu nước cho mẹ tắm.

Thuận ơi! Con để mắt xem chừng bà nội. Đừng để nội đi ra khỏi nhà nghe con. Dạo này bà nội con già lẩn rồi, đi ra khỏi nhà là không còn nhớ được đường về.

…

Những câu nói quen thuộc tôi vẫn thường nghe người chị hàng xóm dặn dò đứa con trai trông chừng bà nội già lẩn. Tôi thầm nghĩ “Rõ là khổ! Hơn nửa đời người sống minh mẫn, sáng suốt,…”. Rồi đến tuổi “xế chiều” lại trở nên si dại, đần ngốc, lú lẩn,… với sự hiểu biết không bằng đứa trẻ lên ba.

Có bao giờ bạn nhìn thấy một bà cụ dùng nước tiểu của chính mình để tắm rửa, uống ăn,…? Có bao giờ bạn bắt gặp một ông lão già khọm trần truồng bên cạnh đống phân gớm bẩn, ông lão dùng những ngón tay khô gầy nghịch đùa phân và nước tiểu, rồi ông lão lại dùng những ngón tay bẩn chà lên khuôn mặt nhăn nheo ngả màu thời gian, cả tấm thân gầy còm, run rẩy,…? Có phải họ là những người bị bệnh tâm thần? Không! Họ là những người cao tuổi già lẩn. Họ đã từng là những người làm trụ cột của gia đình nhưng giờ thì họ phải sống với chuỗi ngày vô tri, đần ngốc,…

Trên bước đường bôn ba, xuôi ngược, tôi đã không ít lần chứng kiến, nghe kể về những cảnh đời, những số phận bất hạnh, hẩm hiu,... Nhưng hình ảnh những người cao tuổi già lẩn là cảnh đời khiến tôi nhiều xót xa, nặng oằn tâm trí hơn cả. Sống mà rơi vào tình cảnh già lẩn, rõ thật là sống không bằng chết. Đã có lúc, tôi lo lắng nghĩ về bản thân ở độ tuổi “Gần đất xa trời”. Nếu chẳng may tuổi già mình lại như thế thì quả thật là rất đáng sợ! Thế là tôi nghĩ đến việc “Làm cách nào để thoát ra khỏi căn bệnh lú lẩn, si dại,… ở tuổi già?”.

Tôi đã tìm hiểu hoàn cảnh, tính cách sống, công việc, thân nhân của những người già lẩn và những vấn đề liên quan khác,… Sau khi tổng hợp và phân tích, dường như tôi tìm ra một vài điểm chung giữa những người già lẩn. Thời trẻ, họ là những người hay lo nghĩ, xét nét mọi việc, có phần cố chấp, gia trưởng, độc đoán, chuyên quyền,… Về già, tính tình họ không hề thay đổi. Thậm chí, tính cách còn có phần độc tài, chuyên quyền hơn. Họ thường áp đặt, răn đe, rầy dạy,… con cháu. Dù rằng không hẳn là mọi việc họ khuyên dạy con cháu là sai nhưng bối cảnh xã hội đã khác xưa. Thời đại ngày nay mà bảo con cháu dùng quạt nan thay cho quạt điện, dùng khói đuổi muỗi thay cho bình xịt, nhang trừ muỗi,… thì đã không còn hợp thời,... Không chỉ có vậy, một bà già 70 tuổi chờ đợi cậu con trai 30 tuổi về dùng cơm, một ông cụ 80 tuổi chờ cửa cô con gái 40 tuổi về nhà ngủ rồi thì mới yên tâm chợp mắt thì quả thật là sự lo lắng của người già đã rơi vào quá mức, ngược đời,...

Những người cao tuổi lại sợ sự cô độc, lẻ loi, sự im lặng và sợ mọi người quên mất sự hiện diện, vai trò của họ. Người cao tuổi cố níu giữ lại vai trò làm chủ gia đình bằng việc nhớ nghĩ lại những câu chuyện về thời thơ bé của con cháu nhằm khơi gợi, nhắc nhở con cháu biết vâng lời,… Nhưng sự minh mẫn không còn họ đã kể lặp đi, lặp lại những câu chuyện rời nát, chắp vá; Những lời khuyên dạy chán ngắt cùng với sự răn đe, dọa nạt cũ rích, vô ích. Hiển nhiên là những lời nói của người già sẽ không được thế hệ trẻ chú ý, lắng nghe và làm theo. Việc này khiến những người lớn tuổi thêm buồn bực, muộn phiền,… dẫn đến tâm trạng bị con cháu bỏ rơi, hắt hủi,... Tất cả những ức chế, dồn nén tinh thần càng làm cho người già cáu gắt, khó chịu,… Con cái lại bận rộn việc mưu sinh, không có nhiều thời gian quan tâm chăm sóc cha mẹ già. Sự buồn bực, lo nghĩ khiến những người già nhớ trước, quên sau, lầm lộn mọi việc là khởi đầu cho căn bệnh lú lẩn quái ác. Người lớn tuổi cho rằng mình đã từng trải trên đường đời và cố ý thể hiện quyền lực là người chủ gia đình qua việc ra sức áp đặt, trói buộc con cái phải làm theo những quyết định, yêu cầu của họ. Cụ thể, họ bức ép con cháu bỏ công ăn, việc làm về nhà chăm lo vườn tược, ruộng đồng,... Nhưng những người con vốn đang là một doanh nghiệp thành đạt, một bác sĩ, kỹ sư,… Thế nên họ chưa thể quay về theo ý muốn của cha mẹ già. Người lớn tuổi đã thể hiện sự độc đoán, chuyên quyền, tính gia trưởng bằng việc bán đất đai, ruộng vườn. Những người con sẽ ra sức ngăn lại, mâu thuẫn giữa hai thế hệ hình thành và làm cho cả hai thế hệ chuốc lấy đau khổ, hờn oán,… Việc lo nghĩ, muộn phiền, tính gia trưởng, việc cố thể hiện quyền làm chủ gia đình, sự oán hờn, giận dỗi,… đan xen trong trí não của người già. Tất cả các vấn đề trên càng làm cho suy kiệt thêm tinh thần và thể chất của người già vốn đã rệu rã, hao mòn theo dấu thời gian. Dần dần, người già trở nên si dại, đần ngốc, lú lẩn,…

Tại sao bà cụ dùng nước tiểu của chính mình để tắm rửa, uống ăn,…? Những lo nghĩ, muộn phiền đan xen đã khiến trí nhớ của bà cụ lầm lộn, quên lẫn. Ngay khi bà cụ tiểu tiện thì bà lại nhớ đến việc tắm rửa, ăn uống. Sự xáo trộn, lẫn lộn của trí óc khiến bà cụ dùng nước tiểu của chính mình như là một thứ nước uống hay là nước dùng cho tắm rửa. Tính hay quên và đôi mắt không còn tinh tường khiến người già lẩn không còn nhận ra đường về nhà. Không chỉ vậy, sâu thẳm trong tâm trí của bà cụ đã từng có ý định bỏ nhà đi vì bà cụ nhận ra “Trong mắt con cháu, bà chỉ là một bà già vô tích sự”. Sự buồn bã, hờn tủi, nuối tiếc,… đã nuôi lớn ý định rời bỏ lũ con cháu vô ơn, bất hiếu ở bà cụ.

Tại sao ông lão già khọm lại trần truồng bên cạnh đống phân gớm bẩn, ông lão dùng những ngón tay khô gầy nghịch đùa phân và nước tiểu, rồi ông lão lại dùng những ngón tay bẩn chà lên khuôn mặt nhăn nheo ngả màu thời gian, cả tấm thân gầy còm, run rẩy,…? Ông lão đã nhớ nghĩ, chất giữ hình ảnh đứa con thời thơ ấu, vô tri. Ký ức đứa bé trần truồng nghịch đùa phân và nước tiểu, ông đã ngăn đứa con chà xát những thứ bẩn dơ lên thân người ra sao? Nhưng đáng tiếc! Ông lão đã quên mất “Ông là ai?” Ông lầm lẫn, ngộ nhận “Bản thân ông là đứa bé thơ dại”. Không chỉ có vậy, ở ngay hành động nghịch đùa phân, chi trét những thứ bẩn dơ lên tấm thân trần trụi của ông lão có chứa đựng sự trả thù cho những oán hờn được chất giữ, nuôi lớn trong lòng. Mối oán hận này có từ đâu? Từ những khoảng thời gian trước khi ông già lẩn hoàn toàn. Từ những việc ông lão trói buộc con cháu mà chúng không thuận theo. Lúc đó, ông lão nhận biết mình đã già, không làm ra tiền nên cháu con không nghe lời. Ông lão nghĩ thầm “Đúng là có tiền mua tiên cũng được”. Ông lão tiếc rẻ “Giá như mình còn số tiền kha khá thì làm gì có đứa con ngỗ nghịch nào không chịu vâng lời”. Rồi thì ông lão nhận biết “Bản thân còn có đất đai, ruộng vườn”. Một ý nghĩ lóe lên “À, mình bán đất đai, ruộng vườn thì sẽ có tiền. Có tiền rồi thì con cháu sẽ nghe theo, đứa nào không nghe thì đói khổ mặc xác”. Nhưng những người con đã không cho ông lão làm việc đó. Dù rằng những người con đã phân bua, giải bày: Hiện tại, gia đình cũng đủ ăn, đủ mặc. Đất đai, ruộng vườn hãy nên để lại cho con cháu hoặc là làm “Của để dành” phòng ngừa khi có bệnh ngặt nghèo thì dùng đến. Tuy nhiên, ông lão nghĩ rằng “Mình là người từng trải, hiểu chuyện và chỉ khi có tiền trong tay thì mình mới khôi phục được quyền hành, là người chủ gia đình”. Thế nên ông đã cố chấp giữ ý riêng “Những người con không cho bán đất là muốn sang đoạt tài sản của ông. Chúng là những đứa con bất hiếu đã bức bách, dồn ép ông”. Mối hận trong lòng được nuôi lớn dần, ông lão oán hận chính những người con mà ông đã thương yêu, nuôi dạy cho khôn lớn. Mối oán hờn đã làm rạn nứt tình phụ tử cao quý, thiêng liêng. Ông lão nghĩ đến việc làm mất mặt, bêu xấu tội bất hiếu của con cháu trước xóm làng, dòng họ. Ban đầu là việc “Chửi chó, mắng mèo” và ông bà, tổ tiên. Tiếp theo, ông lão uống rượu, giả vờ say rồi khóc kể tội lỗi của con cái cho mọi người cùng biết; Ông lão lăn lê “đầu đường xó chợ”, mặc quần áo tanh hôi, rách bẩn nhằm bêu xấu con cháu. Con cháu ra sức khuyên ngăn còn mọi người thì dường như thờ ơ, chẳng quan tâm. Sự phẫn uất, căm giận và việc sa đà bia rượu mau chóng biến ông lão thành một người già lẩn si dại, đần ngốc, vô tri.

...

Tóm lại, tất cả những đè nén tinh thần - Việc nhớ nghĩ chất chứa, việc chấp giữ phiền muộn, lo toan, bực dọc,… sẽ khiến những người cao tuổi trở nên phẫn uất, già lẩn,… tạo ra những cảnh đời bi thương, thảm não. Những hình ảnh mà ở nơi đó sẽ khơi dậy sự thương cảm, chua xót,… trong lòng của bất kỳ một ai được một lần tận mắt chứng kiến. Đó là sự xót thương trĩu nặng lòng người.

Phải chăng tất cả những người cao tuổi đều bị căn bệnh già lẩn quái ác hành hạ, giày vò?

Không hẳn là tất cả người già đều trở nên si dại, lú lẩn, đần ngốc,... Tôi lại đi tìm hiểu nguyên do dẫn đến sự khác biệt giữa những người già lẩn và những người cao tuổi có đầu óc sáng suốt, tinh tường. Một sự khác biệt rõ nét về lối sống giữa hai nhóm người cao tuổi. Trong khi những người cao tuổi già lẩn có lối sống luôn chứa giữ lấy muộn phiền, lo nghĩ, thường xét nét can thiệp vào mọi việc; Thậm chí họ can thiệp cả vào những công việc mà gần như họ không hề biết chỉ với mục đích chứng tỏ sự từng trải, nhiều hiểu biết của bản thân,… thì những người già có tinh thần minh mẫn lại có lối sống bình thản, an nhàn. Qua tìm hiểu, tôi nhận biết “Những người cao tuổi ở nhóm người già có trí óc sáng suốt là những người học được cách sống biết dừng lại, biết buông bỏ những lo nghĩ”.

Đây là buổi trò chuyện giữa tôi cùng với một người cao tuổi giữ được sự sáng suốt, minh mẫn và khỏe mạnh.

Tôi dò hỏi: Tại sao ông lại không cáng đáng, chỉ dẫn mọi việc cho con cháu như những người cao tuổi ở nhóm người già lẩn đã làm?

Ông lão trả lời: Cuộc sống sau này là của thế hệ trẻ. Thế nên, con cháu họ phải biết sống tự lập, không dựa dẫm vào thế hệ đi trước, ông không thể “Lột da như rắn” để sống đời với con cháu. Hơn nữa, bối cảnh xã hội không ngừng thay đổi, cách suy nghĩ của hai thế hệ lại sai khác nhiều. Áp đặt, trói buộc con cháu làm theo ý riêng của mình thì không hẳn là đúng đắn. Con cháu hiếu thuận vâng lời nhưng trong lòng lại không vui. Còn bằng con cháu không thuận theo, dẫn đến tranh cãi thì cả người lớn lẫn con trẻ đều chuốc lấy buồn phiền, đau khổ,… Ông đã sống hơn nửa đời người mới có được sự hiểu biết từng trải. Sự hiểu biết từng trải ở người cao tuổi là nhận biết được thời điểm dừng lại. Nhận biết khi nào con cháu lớn khôn thì chuyển giao mọi việc cho thế hệ con cháu còn người cao tuổi thì buông bỏ những lo nghĩ đa đoan, tận hưởng những giây phút an nhàn, thảnh thơi,…Chỉ có như vậy thì người cao tuổi mới có thời gian nuôi dưỡng tinh thần, giữ cho trí não minh mẫn, sáng suốt. Về sau, họ không rơi vào tình cảnh già lẩn, không gây khó, làm khổ con cháu,…

(Còn tiếp)

Vô Ưu

Phần nhận xét hiển thị trên trang