Thầy Đỗ Việt Khoa ‘cô đơn’ đấu tranh

  Thầy giáo Đỗ Việt Khoa

Chỉ còn vài tháng nữa là đúng 10 năm, thầy giáo Đỗ Việt Khoa tố cáo gian lận thi cử trong kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông tại Hà Tây. Ông cũng đã lên tiếng trong nhiều vụ gian lận ở các năm thi sau này. Ông Đỗ Việt Khoa dành cho BBC Tiếng Việt cuộc trò chuyện sau thời gian nhiều biến động đó.

BBC:Trong một chương trình truyền hình gần đây, ông nói mình sốc vì nhân tình thế thái, về đồng nghiệp, vì sao lại như vậy?

Ông Đỗ Việt Khoa: Vụ đầu tiên tôi tố cáo tệ nạn gian lận thi cử năm 2006, sự việc sau khi xảy ra, trên thực tế là cả hội đồng gần 100 người coi thi nhưng không ai ủng hộ mình. Một số giám thị coi thi bị ảnh hưởng, nhắc nhở, họ xoay ra ghét mình, tố ngược mình.

Trong đó có 2 giám thị sở giáo dục đào tạo đã chọn 2 giám thị là 2 giáo viên cùng trường công tác với tôi. Một là cô bình, thầy Ngân, họ đưa 2 giáo viên ra kỷ luật cảnh cáo vì tội là để phòng thi nhiều bài thí sinh chép bài của nhau giống nhau hết. Trong khi đó cả hội đồng giả bài tập thể là họ thừa nhận rồi, lẽ ra phải hủy kết quả cuộc thi cho thi lại, khiển trách thì phải khiển trách cả hội đồng, cảnh cáo là cảnh cáo cả hội đồng. Chứ ở đây họ lại nhặt ra có 2 giám thị duy nhất là giáo viên trường mình để cảnh cáo. Hai giáo viên này bị cảnh cáo thì họ cũng ghét mình lắm.Trong đó có một cô còn lên án mình trong cuộc họp, cô bảo tôi là vạch áo cho người xem lưng, người đương thời này được đài truyền hình trao nhầm...

Có rất nhiều tin nhắn gửi đến đe dọa khủng bố tôi qua đường bưu điện. Địa phương thì chẳng biết thế nào có người đe dọa giết tôi. Họ đi qua nhà, họ ném đá ném chất bẩn vào nhà. Lúc đó rất căng thẳng.

BBC:Sau khi tố cáo, nhiều người bỏ cuộc vì mệt mỏi trước áp lực và căng thẳng. Vậy ông vượt qua sự căng thẳng thế nào?

Ông Đỗ Việt Khoa: Đối với tôi tình trạng gian lận là trện cả nước. Địa phương nào, tỉnh nào cũng bị, cũng có. Giáo viên chỗ này bị dính án kỷ luật thì giáo viên ở chỗ khác họ cổ vũ mình. Nhưng cổ vũ thầm trong bụng. Rất nhiều thầy cô gọi điện đến chia sẻ, động viên, chỗ em cũng thế, không biết làm thế nào để đấu tranh.

Lúc đó ông bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân cũng đến nhà động viên. Những cái đó bản thân mình cũng xác định trước rồi. Mình đấu tranh sẽ không vì mục đích đạt được cái gì cho bản thân hết, và cũng chuẩn bị tinh thần nếu họ gây áp lực quá thì mình cũng sẵn sàng đối diện với trò trù dập của họ để chiến đấu tiếp.

Các kỳ thi tốt nghiệp THPT trước đây tại Việt Nam có tỷ lệ đậu thường trên 90%

Sau khi xác định sẵn trong người như thế rồi thì mọi áp lực đối với tôi là không đáng kể. Đều sẵn sàng đối phó để vượt qua qua. Áp lực của việc tố cáo kỳ thi đó không nghiêm trọng bằng áp lực của việc ngay sau khi tổ chức thi cử gian lận bị phanh phui, Hà Tây đã cử về trường tôi một hiệu trưởng.

Tay hiệu trưởng này thuê xã hội đen đánh tôi, ở trường hắn trù dập tôi, cô lập tôi, hắn nhiều năm không nâng lương. Ngân sách góp về xây trường cả chục tỷ đồng, mà trường xây xong cầm từng viên gạch trên tường kéo được ra.

Mình cũng quay video lại hết gửi các cấp nhưng không cấp nào giải quyết.

Có những chuyện họ dựng đứng lên như là, tay hiệu trưởng này chỉ đạo nhân viên dưới quyền mình bố trí hiệu phó, thư ký, chủ nhiệm và bí thư đoàn trường ép năm học sinh trên lớp ký vào năm cái đơn họ đánh máy sẵn tố cáo thầy Khoa đánh học sinh gây thương tích.

Mà thực tế thì mình chưa bao giờ đánh học sinh. Họ dựng đứng lên rất nhiều chuyện hãm hại mình.

'Bị cô lập'

BBC: Thế còn thông tin dư luận nói ông mê kiện cáo, đi ghi âm tất cả mọi người thì sao?

Ông Đỗ Việt Khoa: Có tờ báo tung tin Đỗ Việt Khoa lúc nào cũng kè kè cái máy ảnh Nikon D70 đi chụp ảnh mọi người. Đó là chuyện vô lý, làm gì có chuyện tôi lúc nào cầm cái máy to đùng nặng gần 1,5kg như thế đi khắp nơi.

Thứ hai là họ tung tin để mọi người cô lập tôi là Đỗ Việt Khoa lúc nào cũng ghi âm mọi người.

Chuyện đó là không hề có. Mình cũng im lặng thôi, và chấp nhận. Cũng có nhiều giáo viên sợ hãi, không dám ngồi cạnh mình.

Nhưng phải xác định trước là đấu tranh là không thể chống được các trò bẩn thỉu, sẵn sàng chấp nhận những chuyện đó.

BBC:Khi ông làm việc đấu tranh, nhưng càng ngày càng có nhiều sai phạm diễn ra ở nhiều nơi và không giải quyết được, ông có thấy mệt nên ngừng lại cuộc đấu tranh này?

Ông Đỗ Việt Khoa: Tôi cũng chưa bao giờ có suy nghĩ như thế, chưa bao giờ tôi nghĩ phải ngừng lại cái gì cả. Bởi quan điểm của tôi là trách nhiệm của công dân, trách nhiệm của người thầy đứng lớp là làm cho cái ngành của mình, chỗ của mình trong sạch phần nào.

Học sinh Việt Nam thường đi xin được điểm tốt trước kỳ thi

Tệ nạn giáo dục cũng chỉ là một phần trong những tệ nạn khác của đất nước thôi. Mỗi công dân đều im lặng, không ai đấu tranh thì đất nước sẽ đi đến đâu?

Cái xấu sẽ bùng nổ, bung bét thế nào? Mà hiện nay cái xấu rất nhiều, nó tác oai tác quái ở mọi nơi.

Sau những cái bùng nổ như thế, chẳng lẽ chúng ta lại buông xuôi, lại nhắm mắt làm ngơ? Nếu mỗi người chúng ta đều đấu tranh, góp phần nào thì cái xấu sẽ phải khuất phục. Thật tiếc là số người đấu tranh ít quá, đó là điều thất vọng nhất hiện nay.

BBC:Vậy ông có phải là một người chồng, người cha công bằng không, khi vợ con ông cũng phải chịu những áp lực vì việc ông đấu tranh?

Ông Đỗ Việt Khoa: Lúc đầu tôi cũng chủ quan về lĩnh vực này. Tôi cho rằng việc của mình thì mình cứ làm, còn vợ con ở nhà thì cứ lo công việc của mình. không ngờ áp lực lên vợ con rất căng thẳng.

Nhất là tay hiệu trưởng trường tôi lúc đó hắn thuê xã hội đen đến tận nhà đánh tôi, cướp máy ảnh, khủng bố gia đình tôi ngay trong nhà, gây ra sự hoảng loạn cho vợ con mình.

Nhưng khi đưa ra báo chí, đưa ra công luận thì không một cấp nào giải quyết cho cả. Đến hiện nay cũng không ai giải quyết hết. Đấy là một cái mình không lường được.

Mình cứ nghĩ người ta có thể bao che sai phạm, chứ việc côn đồ hóa họ sẽ phải giải quyết.

Dẫu sao thì tôi vẫn không buông xuôi cho họ. Tôi vẫn làm trong phạm vi mình có thể làm được.

Ngoài tiếp tục đấu tranh với sai phạm của chính cơ quan mình, tôi cũng đã tham gia vào những việc khác, như đưa sai phạm thi cử của trường Đồi Ngô (Bắc Giang) lên báo chí năm 2012, đưa cái vụ tiêu cực thi cử 2014 ở Nam Lương Sơn (Hòa Bình) lên cho các cấp giải quyết.

Tôi tư vấn giúp đỡ các thầy cô đấu tranh, bàn với họ về cách đối phó với những sai phạm của lãnh đạo, để các thầy cô có chỗ dựa tinh thần và pháp lý.

Tôi giúp đỡ các em học sinh bị trù úm, bị gây sốc, như vụ em Đỗ Quang Thiện ở trường THPT Ban Mê Thuột bị công an đến tận trường bắt giam một cách oan ức. Sau đó thì phụ huynh của em kêu gào khắp tỉnh nhưng không cấp nào giải quyết. Phụ huynh của em cũng đã nhờ tôi hướng dẫn.

Chúng tôi cũng đã đưa vụ việc ấy lên tòa án tối cao và đưa ra công luận. May mắn là người ta đình chỉ vụ án và thả em này ra. Chúng tôi sẽ và vẫn đang góp phần vào những việc như vậy, và chúng tôi sẽ còn làm nữa. Cho dù áp lực đến đâu chúng tôi cũng làm.

Đau lòng nhất là vợ tôi cũng không hoàn toàn thông cảm. Có lúc cô ấy mắng tôi là đồ thích kiện cáo, rồi cuộc sống nhà rất nghèo, nhà tôi dột tung lên. Vợ tôi phàn nàn nói những lời khá cay nghiệt.

Gần đây nhất thì cô ấy bỏ ngoại cũng được hơn chục ngày rồi, khiến cho ba bố con ở nhà hết sức là vất vả.

BBC:Nếu người ta nói ông tại sao không lo chuyên môn, sao không đi dạy học mà tối ngày kiện tụng?

Ông Đỗ Việt Khoa: À, việc dạy học là việc vui thì mời các bạn lên báo vui mà đọc. Báo chỉ có những chuyện vui chuyện cười thôi. Chúng tôi cũng sống trong nhiều niềm vui chứ.

Cá nhân tôi cũng mỗi lần lên lớp, gặp các em học sinh. Chúng là những đứa trẻ rất trong sáng. Chúng tôi mang hết mình ra để dạy và chúng rất quý thầy cô. Đó là niềm vui mà tôi có.

Khi về nhà thì được quan tâm, hòa mình vào công việc bận rộn của gia đình, đó cũng là niềm vui tôi có.

Đừng nghĩ chúng tôi chỉ lôi những chuyện buồn ra thôi. Không có đâu ạ! Nếu chỉ buồn thôi thì căng thẳng chịu làm sao được?

BBC:Khi đấu tranh, ông mong chờ gì cho tương lai của người trẻ, ví dụ tương lai con của ông chẳng hạn?

Ông Đỗ Việt Khoa: Trước hết là tôi mong đất nước thay đổi. Tôi mong làm sao đất nước này cái xấu giảm bớt đi, cuộc sống công bằng, dân chủ hơn, văn minh hơn. Những kẻ tác oai tác quái không còn lộng hành được nữa.

Tôi cũng mong là các con tôi nó nhìn thấy những việc bố làm, nó cũng sống thẳng, nó cũng ngẩng cao đầu, và sống làm một người tốt. Đó là cái mà tôi mong chờ.

BBC:Còn những em học trò đã bị phanh phui sau vụ đó, ông có nghĩ thế hơi bất công cho họ, vì họ bị phạt và không thể có bằng tốt nghiệp, còn bao nhiêu kẻ gian lận khác vẫn vào đời và có bằng tốt nghiệp? Ông có thấy áy náy gì với những em học sinh đó không?

Có chứ. Một kỳ thi làm cực kỳ nghiêm túc thì chỉ đỗ được 10% học sinh. Chúng tôi đã có những kỳ thi thử trước khi thi thật, tỷ lệ đỗ đạt yêu cầu chỉ 9%, còn 91% trượt. Đến khi thi thật thì lại đỗ đến 99% - 100%, do chúng gian lận. Kỳ thi "Hai không" đầu tiên năm 2007, trường Vân Tảo tôi đỗ có 29%, cũng có gian lận nhưng cũng cố gắng phần nào, trượt 71%. Trường Nguyễn Trãi bên cạnh cũng đỗ có 31%, trượt 69%. Tỷ lệ trượt nhiều lắm.

Nhưng mà số trượt đông quá, những học sinh ấy cũng giận tôi lắm. Một số giận dỗi nhưng cũng phải thừa nhận là sức học chỉ có thế thôi. Và không có phụ huynh học sinh nào cụ thể trút sự căm phẫn lên tôi đâu. Nhưng tôi cũng áy náy là tỷ lệ trượt nhiều quá.

Báo chí họ phàn nàn khắp nơi, đưa tin những trường đỗ tốt nghiệp 0%. Có trường như trường Đinh Tiên Hoàng, thi mấy lần liền, hai năm liền đều đỗ 0%, khiến họ vắt chân lên cổ.

Giáo dục Việt Nam thường bức xúc vì vấn đề thi cử, bằng cấp

Vài ba năm sau, bộ thấy căng thẳng, bộ rút thanh tra đi, không giám sát kỳ thi nữa, thế là mọi việc trở lại như cũ, gian lận vẫn như xưa. Đó là điều hết sức đáng tiếc.

Nếu như chúng tôi làm nghiêm, các em học sinh cũng tự tin, chăm học hơn, thầy cô chúng tôi cũng đỡ áp lực hơn khi gặp học sinh học yếu kém. Nhưng tất nhiên là chúng ta phải chấp nhận tỷ lệ trượt tốt nghiệp THPT nhiều lên. Nói đúng ra là các em có bằng mấy mà trách nhiệm không có thì trượt tốt nghiệp cũng là chuyện nên vui vẻ chấp nhận. Sự thật nó thế.

Nhưng thật tiếc nó không công bằng trên cả nước, chỗ làm nghiêm, chỗ làm không nghiêm. Đấy là điều tôi áy náy nhất.

Cô đơn khi đấu tranh

BBC:Có học trò nào tỏ ra phẫn nộ và ghét ông?

Ông Đỗ Việt Khoa: Tôi chưa gặp học sinh nào như thế. Có cháu tôi đây này, ở trên làng, thi tốt nghiệp năm lần đều trượt. Đến hôm nay cháu vẫn không có bằng tốt nghiệp THPT.

Không biết cháu nó có giận tôi không, không thấy nó thể hiện. Nhưng bố nó chửi tôi.

Có phụ huynh chửi tôi nói con tôi muốn có bằng thôi, muốn gian lận đóng nhiều tiền chúng tôi cũng đóng, chỉ cần con tôi có được cái bằng. Đi học là phải có bằng. Thầy đã làm cái việc có tội với chúng tôi.

Đấy là ý kiến của phụ huynh, còn học sinh chưa em nào nói thẳng vào mặt thầy như thế cả, có thể các em cũng sợ thầy.

BBC:Bây giờ ông kiếm sống cho gia đình bằng cách nào, mà vẫn có thể theo đuổi công việc chống tiêu cực?

Ông Đỗ Việt Khoa: Tôi bị trù dập nhiều năm không nâng lương. Bây giờ lương thấp quá, hệ số 3,99, thấp nhất trong số các giáo viên cùng thời gian công tác 22 năm. Nguyên nhân là do bị ngành giáo dục đào tạo Hà Nội trù dập, nhiều năm không nâng lương.

Một tháng chúng tôi chỉ có vài triệu để sống đó thôi, nên chúng tôi hết sức tiết kiệm. Với thói quen tiết kiệm của nông thôn, chúng tôi cũng xoay sở đủ kiểu để sống.

Giáo dục Việt Nam đòi hỏi nhiều thay đổi  Hoang Dinh Nam AFP 

Ngoài dạy học, tôi về nhà cũng chăm cửa hàng, bán nước nôi, chụp ảnh, làm ảnh phục vụ cho khách, đánh máy thuê, photo, in ấn... Có rất nhiều việc tôi làm kiếm thêm tiền để trang trải cuộc sống.

Biết là rất vất vả, nhưng đó là sức lao động của mình, tôi vẫn cố gắng làm.

BBC: Thời điểm nào ông cảm thấy cô đơn nhất?

Ông Đỗ Việt Khoa: Ở trường, chuyện tôi bị cô lập triệt để như thế là sự cô đơn nhất. Thế nhưng cũng đôi khi về đến nhà có những giai đoạn vợ tôi không không thông cảm, lên án việc tôi đấu tranh gây thiệt hại cho gia đình.

Có lẽ lúc này, mấy ngày gần đây, vợ tôi dỗi bỏ lên ngoại, khiến 3 cha con tôi rất vất vả, đó là những giai đoạn sợ hãi nhất của cuộc sống.

@bbc

Phần nhận xét hiển thị trên trang