Em lại đi sao?

( Trang Đặc trưng phố Rùm ) 

Tôi du học Tây về! Câu đơn giản thế nhưng lanh lảnh như tiếng chuông mới đúc. Chữ “Tây” không chính xác về địa lý nhưng chuẩn xác về sự phân chia cấp bậc cũng như cái nhìn trong xã hội. Có điều tôi chỉ đi “Tây” Nga về chứ không “Tây” Mỹ, “Tây” Úc hay “Tây” Đức, Pháp... Cái “thiệt thòi” hôm nay là “ưu đãi” trước kia của Bộ đại học dành cho tôi. Chả gì nước Nga cũng “ông anh cả” của Việt nam – “nước cộng hòa thứ 16 của Liên xô”. 

Tôi là kỹ sư kinh tế ở Nga về. Nghe không vang như câu trên. Phải thôi. Kinh tế Nga chục năm nay lu mu, chả ra “kế hoạch quốc gia”, chả ra “kinh tế thị trường”. Sách vở là phương tiện cãi nhau của các nhà “đổi mới”. Năm năm đèn sách nhét thứ đó vào đầu không ngớ ngẩn là may.
Tôi mang chiếc bằng đi xin việc. Đầu tiên tôi mua báo, nghiên cứu “tuyển người”, đánh dấu xanh đỏ những chỗ “khả thi” và bắt đầu gọi điện. Nhà có điện thoại lợi đủ đường. Tuy nhiên, mỗi lần “bắt” được giọng đầu dây kia, hiện tượng này chiếm 30% số lần gọi, mẹ và bà chị dâu đều “ý tứ” xem đồng hồ. Nào tôi có ham “nấu cháo điện thoại” mà tại phí điện thoại “cấu” vào đồng lương gớm quá. Tôi đi Tây, tưởng “kinh tế” cho gia đình mấy năm sinh viên. Nào đâu đúng thời kỳ khó khăn. Việt nam qua thời “tem phiếu” từ lâu mà nước Nga bắt đầu “talon”*. Tháng 2 kg đường, 7 lạng thịt, 2 chai vôtka là tiêu chuẩn sinh viên! “Talon” đường, rượu tạm đủ còn thịt thiếu nặng. Ra chợ, có đấy, nhưng học bổng eo hẹp. Chẳng nhẽ để con gái chết đói ở đất nước Xã hội chủ nghĩa, mẹ tôi đành tiếp viện. Năm năm “hạch toán” ra chắc cũng lõm của mẹ tôi ối. Biết thân, biết phận, về nước tôi không dám làm mình, làm mẩy “quen ở Tây” thế nọ, thế kia. Chỉ duy nhất cái “màn tra tấn” 6 giờ sáng bị khua bằng đủ âm thanh “nội” “ngoại” là tôi “choáng” hẳn. “Nội” là tiếng mẹ tôi mở cửa sắt đi tập thể dục, chị dâu tranh thủ sáng có nước bơm giặt giũ. Xô chậu “duyệt binh” xủng xoảng ra trữ nước dùng trong ngày. “Ngoại” là tiếng rao bán. Từ “mỳ nóng”, “bánh cuốn”, “xôi” các loại đến gạo tẻ, gạo nếp “tên tuổi” nghe như tiếng Thổ, hoặc mắm muối kèm mùi khó tả... Điên nhất là ông mãnh “mỳ nóng” sáng nào cũng như “đồng hồ Tây”. Nó đứng dưới cửa sổ tôi gào “mì nóng” lanh lỏi, kết thúc bằng chữ “ròn”. Chao ôi, khâm phục độ nẩy của lưỡi nó. Đồ rằng, cả miền Bắc có mình nó biết phát âm chữ R! Không trốn được những âm thanh đó, tôi chúi đầu vào đống chăn chịu đựng qua “cơn bĩ cực”. Nhưng giờ “thái lai” đến là lúc mẹ tôi đi tập thể dục về. Nhìn con gái còn “giương đò”, bà lại ca “dậy sớm có lợi cho sức khỏe” là lá la... Thôi thà dậy béng cho xong.
Chuyện xin việc không thể gọi điện thoại. Tôi đã qua bài học thứ nhất khi tổng kết thông tin qua điện thoại là con số 0 tròn trĩnh. Mấy người trực điện thoại hoặc nhấm nhẳng hoặc chẳng trả lời câu nào cho ra hồn.
Tôi mò tới “Trung tâm giới thiệu việc làm” và thấy ngay mình là con ngớ ngẩn. Vừa lộ “tốt nghiệp ở Nga về”, họ hỏi ngay:
- Sao không ở lại, về làm gì?
- Làm việc.
- Việc gì mà làm?
Tôi trố mắt nhìn họ, thầm điểm lại xem mình có vào nhầm chỗ.
- Ở đây không giới thiệu việc à? Sao ngoài kia cả chục người làm hồ sơ?
- Họ làm hồ sơ xin đi ra nước ngoài lao động, làm ăn. Đi Hàn quốc, Libi, Iran... có cả đi Nga đấy. Cô có muốn...
Tôi xua tay cám ơn rồi chuồn thẳng ra cổng.
Bài học thứ hai. Tránh lai vãng ở “Trung tâm giới thiệu mờ ám”. Không khéo bị lẫn vào hàng ngũ các cô gái “sính” chồng Đài Loan.
Sau hai bài học, 50% nhiệt tình “phục vụ đất nước” đã đi tong. Tôi chuyển sang “xu hướng” nghe ngóng chứ không đâm đầu làm theo báo nữa. Người thân mong ngóng tôi về sau những năm xa cách, qua 5 tháng, tình cảm cũng vơi đi. Đến mẹ tôi còn sốt ruột khi thấy con gái thất nghiệp nằm chỏng gọng ở nhà. Bà rỉ rả “nhàn cư vi rồi đấy con ạ”. Đúng quá, nhàn đến “rách việc” đây. Sáng chiều cơm nước. Từ ngày tôi về, tự dưng “Osin” về quê. Chả hiểu bà chị dâu tốt nghiệp khoa kinh tế ở đâu mà giỏi tính thế. Tôi hậm hực cũng chịu, nhăn nhó mẹ tôi chả “hát” nửa tiếng đến ong thủ mất. Bạn bè, đứa có việc đi cả ngày, đứa chưa có việc lại có người yêu, chồng con. Tôi trơ thổ địa, chẳng nhẽ trách ông Trời. May còn dăm ba đứa “lơ lửng giữa trời”. Tối tối tôi xách xe chạy qua nhà chúng tán gẫu, chia xẻ “mánh khóe sống đời”. Tôi hiểu giờ người ta xin việc là xin vào chỗ có “mầu”. “Mầu” là bổng lộc. Khoản này không thể có ngay khi mới làm mà phải nhích lên “lão làng”. Không phải ai cũng nhấp nhổm lên được. Chỉ những “tinh hoa” thôi. “Mầu” nữa là “mầu đi Tây” theo suất “nâng cao”. Tụi bạn tôi may mắn có việc thấy chí tiến thủ của chúng nhuộm sắc “hướng ngoại”. Chúng cong mông theo các lớp tiếng Anh, tiếng Pháp như lũ “sống gấp”, xem ngoại ngữ là cái “cánh” mang chúng ra bầu trời tự do. Sau mấy tháng “thất nghiệp” từ một con “Nga ngố” tôi kết hợp tính nói thẳng, nói thật của Tây với ngoa ngoắt của mấy bà hàng rau, hàng thịt mà mỗi ngày hai lần tôi nhẵn mặt thành một dạng “củ chuối” mà mẹ tôi không chấp nhận được. Bạn bè bầu tôi là “huấn luyện viên phụ huynh” tầm cỡ. Từ chỗ mẹ tôi muốn lấy lại hình ảnh đứa con gái út thùy mị của trước ngày đi Tây, chuyển sang tôi “biến” bà phải chấp nhận triết lý “cái gì cũng có thể với con gái mình”, thậm chí là cướp biển! Một kết quả đôi bên cùng có lợi. Tôi được tự do, mẹ tôi khỏi thấp thỏm khi khuya khoắt. Nhưng một cái lợi nữa mà tôi chưa lường được. Tình trạng “bụi đời” của tôi khủng bố tinh thần cả nhà nên họ huy động toàn bộ các mối quen biết họ hàng từ “bắn đại bác” đến “phi dao” để tìm việc cho tôi. Vào một bữa cơm chiều, ông anh trai yêu quý thông báo một tin quan trọng rằng ông giám đốc, bạn cũ hồi phổ thông, dù mới tìm lại nhưng có nhiều duyên nợ, nhận tôi vào công ty ông ta. Mà đó là công ty nhà nước trăm phần trăm, thuộc Bộ khoa học và Công nghệ môi trường cơ mà. Cả nhà xôn xao, khởi sắc. Tôi cũng hí hửng như sắp thành “ông nọ, bà kia”. Thêm bài học thứ ba. Muốn xin được việc phải quen biết. Tổng quát, muốn được bất kỳ việc gì đều phải có “quan hệ”. Cứ kiểm chứng bằng những buổi tôi “đánh quả” nhà bạn bè là biết. Chị dâu hay mẹ tôi đi chợ, y rằng bọn bán hàng nó giúi cho rau già, bí xơ, thịt dai nhoách. Không có “quan hệ khách hàng thường xuyên” tôi xây dựng mấy tháng nay làm sao có đồ ăn ngon. Tôi giờ ra chợ mua cả tuần không trả tiền là cứ vô tư. Quen thế, không chừng khi nào cưới, tôi phát đại cho chúng thiếp mời cũng chẳng có gì muối mặt hết!
Ông anh giục tôi tới Bộ Giáo dục và Đào tạo xin giấy chứng nhận tốt nghiệp làm hồ sơ. Tôi ngoạc mồm cãi “bằng sờ sờ ra còn chứng nhận, chứng nhiếc gì” liền bị cả nhà xúm vào sỉ vả ác liệt. Mỗi người một giọng lên lớp hòng dẹp cái thói “ngông nghênh” của tôi.
Mười giờ sáng tôi có mặt ở cổng Bộ Giáo dục và Đào tạo. “Mười năm trồng cây, trăm năm trồng người” có khác, nhà cửa của Bộ đàng hoàng, khang trang. Khu vườn thênh thang giữa thủ đô tấc đất, tấc vàng nhìn sướng mắt. Tôi tiến đến khu nhà 5 tầng, bắt đầu một chuỗi những “xin lỗi chú”, “xin lỗi cô” và cuộc “việt dã” theo cầu thang. Giờ tôi mới biết người Việt nam nào có tính “nhúng mũi” vào chuyện người khác. Tất cả các câu hỏi của tôi đều được trả lời u ơ “không rõ”, “hình như”. Tôi khùng người vì leo thang nhưng ngộ ra vì sao mẹ tôi về hưu rồi còn tập chạy(!). Cuối cùng tôi cũng mò ra phòng phụ trách lưu học sinh tốt nghiệp. Tôi gõ cửa dõng dạc, bước vào sau tiếng hừm. Tôi chào lịch sự dù chỉ nhận lại chiếc gật hay lay động cơ cổ.
- Cô cần gì?
Một trong hai người đàn ông đang đọc báo hất hàm hỏi.
- Thưa, cháu xin chứng nhận tốt nghiệp để làm hồ sơ xin việc.
- Về bao giờ?
- Dạ, gần một năm.
- Sao giờ mới lên đây?
- Dạ... chẳng ai bảo cháu phải lên ngay cả.
- Cô này vô tổ chức, nguyên tắc về nước phải báo cáo ngay, còn chờ ai bảo.
Bị mắng “ngứa tai” lắm nhưng bài học cả nhà dạy hôm qua còn nguyên nên tôi im như hến. Tôi rút bằng, sổ điểm cùng giấy sứ quán cấp trình ông ta.
Ông ta cầm tấm bằng, không đọc mà lật qua, lật lại. Lật chán ông quay nhìn tôi. Nhìn như đánh giá mặt hàng, không khác gì tôi chọn cá. Thậm chí còn bĩu môi. Tôi nghĩ, ông này mua cá mà “thể hiện” thế, bọn hàng cá chửi cho tanh người. Nghĩ gì thì nghĩ tôi vẫn làm mặt khép nép. Chợt ông ta ném bẹt cả bằng lẫn giấy tờ của tôi xuống bàn, hỏi gọn lỏn:
- Học gì? Ở đâu?
- Dạ kinh tế, trường Plekhanov ở Matxcơva.
- Học từ năm nào? Tốt nghiệp năm nào?
- Dạ... những điều đó có cả trong bằng rồi, sao chú còn hỏi.
- Tôi hỏi là việc của tôi. Cô không trả lời được phải không?
Ông ta ngẩng nhìn tôi mãn nguyện. Chả hiểu ông ta phát minh được cái quái gì từ mấy câu hỏi trẻ con đó mà mắt ông chợt ánh lên ranh mãnh.
- Cô học hành cái gì. Sang chỉ lo đi buôn, bằng thì mua.
Tôi há hốc mồm còn chưa tin ông ta đang “vu cáo” mình. Ông ta dồn tiếp:
- Cô nói tôi nghe, bằng này cô mua bao nhiêu?
Đến nước này tôi chịu hết nổi. Bao kinh nghiệm cãi nhau với mấy bà ngoài chợ chợt loang loáng trở về. Tôi vênh mặt không kém ông ta, mắt cũng “đèn pha ôtô” xoáy áp đảo:
- Chú nói bằng này giả? Chú nói bằng này mua? Nghĩa là bảng điểm cũng giả, giấy chứng nhận của chú trưởng phòng Lưu học sinh Matxcơva cũng mua nốt. Vậy chú làm ơn ghi cho cháu mấy chữ vào đây. Tiện ký và đóng dấu luôn cho cháu. “Nói có sách, mách có chứng”, mai kia có người sang Matxcơva, cháu kiểm chứng lời chú.
Vừa nói tôi vừa rút xoạch tờ giấy và cây bút đặt trước mặt ông ta. Ông ta đứng bật dậy, há hốc mồm chẳng khác gì tôi lúc trước, lắp bắp:
- Cô... cô ăn nói với tôi thế hả. Giọng lưỡi con buôn...
- Chú nhìn người như thần. Cháu học kinh tế chú nói đi buôn. Bằng chú lật qua mà biết giả, thật kém gì người buôn “xanh”...
Ông ta đập bàn đánh rầm:
- Cô tưởng đây là chợ, cô phát biểu vô tổ chức... biết đây là đâu không?
Tôi suýt nữa cũng học bà bán thịt bò kèm 70% thịt trâu ngoài chợ chống tay vô hông, “quạc” lại:
- Cháu biết... thì chỉ có chợ mới nói “giả, thật, giá bao nhiêu” chứ.
Mặt ông ta đỏ rần như người có triệu chứng huyết áp “quá tải”. Tôi trót “cưỡi lưng hổ”, tự biết không đường lui. Cuộc đấu khẩu sẽ đến đâu nếu không có tiếng cười của người đàn ông thứ hai trong phòng. Cả hai “đối thủ” cùng dồn mắt sang ông ta. Người đàn ông chậm rãi tới bên tôi. Nét mặt hòa nhã nhưng mắt giấu vẻ khoái chí sau cặp kính.
- Cháu nói với chú Đạo thế là không được. Chú Đạo người lớn chẳng chấp cháu “trẻ người, non dạ” làm gì. Đứa nào mới đi Tây về chẳng thế. Đưa bộ copy đây chú vào sổ. Chiều mai lên lấy giấy ở phòng 32. Thôi, chưa xin lỗi chú Đạo còn chờ gì?
Nghe vậy là tôi đủ “thông minh” hiểu ý. Một trọng tài kinh nghiệm thổi còi đúng lúc nhắc hai cầu thủ “fair play”! Tôi chuyển tần số lời nói:
- Chú Đạo bỏ qua cho cháu mấy lời láo lếu vừa rồi. Ở nhà cháu vẫn bị mẹ mắng suốt vì tội cãi bướng mà.
“Chú Đạo” kia mặt vẫn đỏ nhưng lẽ nào không “miễn cưỡng bắt tay đối thủ”. Ông ta lầm lỳ chẳng ra gật, ra lắc ngồi xuống cầm tờ báo đọc tiếp. Tôi lại gần người đàn ông mang kính để ký vào sổ, khẽ nói nhỏ:
- Cháu cám ơn chú nhiều.
Ông ta mỉm cười với tôi:
- Molodec! (Cừ lắm!)
Bữa cơm chiều, tôi “tường thuật” lại chuyện “chú Đạo”. Chị dâu tôi khoái bất ngờ tới mức trước mặt mẹ chồng dám vỗ đùi đôm đốp. Tôi ngờ rằng bà này cũng từng bị cái Bộ kia “đì” rồi nên giờ được “trả thù quá khứ”. Mẹ và anh tôi nhăn nhó. Mãi sau mẹ mới chép miệng:
- Mày thật chả khác bố mày ngày xưa.
Bố tôi ra đi sớm khi tôi mới 10 tuổi. Tôi chẳng còn nhớ nhiều về bố. Nhưng tôi tin, nếu ông còn, ông sẽ xoa đầu con gái rượu chứ chẳng mắng đâu.
Đầu tuần, theo lời ông giám đốc tôi đến cơ quan làm việc. Không biết nếu tôi đi làm dâu mẹ tôi có lo như tối hôm trước ngày tôi đi làm. Bà đi ra nhắc, đi vào dặn. Anh trai tôi răn đe:
- Mày làm thế nào cho tao còn gặp lại được bạn bè. Bớt mồm đi. Người ta hỏi, trả lời cho ngoan ngoãn. Lớn rồi, nghe hỏi phải biết ý họ mà trả lời.
Con bạn thân đọc “lesson” cho tôi lĩnh hội. Nào bánh kẹo, thuốc lá, trà ra sao, chào ai cô chú, ai anh chị... Đặc biệt khoản “ngoại hình”:
- Mặc đầm cho nữ tính. Đầm dài bớt ganh ghét của đồng nghiệp nữ nhưng mất cổ động viên nam. Độ ngắn của đầm tỉ lệ thuận với trình độ văn hóa.
Tôi lục tung valy tìm ra chiếc đầm xanh. Màu hơi ngớ ngẩn nhưng có vẻ nữ tính. Độ dài của nó vừa khéo để không sexy cái đầu gối củ lạc, lại chứng tỏ tính kín đáo của bằng Đại học.
Tôi đi sớm, lởn vởn chờ phòng số 4 có người. Theo lời giám đốc, tôi xông tới “làm quen”. Ở nhà mẹ vẫn khen tôi có đức “trơ tráo”. Tôi còn nhiễm tính “tự tin mù quáng” của người Nga nên chả bối rối chút nào khi bước vào.
- Chào các chị, các anh - Tôi hơi nghêng người và nở nụ cười bài bản – Em là Thu, anh Bình giám đốc nhận em vào làm công ty mình từ hôm nay.
Năm người, định vị năm bàn quay nhìn tôi. Một giây, hai giây... năm giây. Tôi chợt thấy nụ cười trên môi mình vô duyên trước 10 chiếc mắt dọi vào. Từ hôm về nước, tôi xem nhiều phim Việt nam và không chịu được vẻ vô cảm của các “sao” điện ảnh. Giá họ học được vẻ mặt của năm người đang chiếu tướng tôi đây chắc nền điện ảnh Việt nam sẽ phất kém gì Holywood. Sang giây thứ sáu, muốn hay không nụ cười của tôi cũng không le lói hơn được nữa. Tôi đứng đực ra chờ phản hồi nhưng hình như họ cố làm vẻ nghễnh ngãng. Tôi thầm rủa số mình đi đâu cũng không xuôi xẻ.
- Sao tôi chả biết gì nhỉ?
Một giọng nam chất kim vang lên phá tan bầu không khí “mặc niệm”.
- Ông Bình làm những chuyện lạ đời. Đùng đùng cái gì cũng theo ý mình, hay dở thế nào cho người khác đổ vỏ. Giọng nữ ồ ồ cằn nhằn.
- Em có nghe loáng thoáng - giọng cô gái khá trẻ ngồi bàn gần cửa – Anh Bình nói nhận người về. Sắp tới công ty mình ký hợp đồng với công ty thiết bị y học của Nga.
- Ôi dào, viện này thiếu gì kỹ sư học Nga về. Toàn thằng chẳng làm được việc gì lại còn nhận thêm.
Giọng kim vừa nẫy nhưng tôi đã phát hiện ra của người đàn ông ngồi góc phải. Dù cửa sổ mang ánh sáng ban mai vào nhưng khuôn mặt ông vẫn không vì thế bớt già nua và nhăn nhó như quả táo Tàu. Kinh nhất là cặp mắt kẻ chỉ, khó đăm đăm đang tranh thủ “miệt thị” tôi.
Tôi vẫn đứng vì chả có ai định mời mình ngồi xuống chịu trận. May hôm nay tôi mặc chiếc đầm xanh. Tuy ngớ ngẩn nhưng theo các nhà “tâm lý học”, màu sắc có tác dụng giải tỏa. Màu xanh lờ lợ đó như lá chuối đặt trên thùng nước đang sánh qua sánh lại. Khổ nỗi “chiếc lá chuối” này không mảy may tác dụng “tâm lý” ông giọng kim. Ông chán bâng quơ, chuyển sang chĩa mũi dùi vào tôi:
- Ai bảo cô tới đây?
Kinh nghiệm ở Bộ Giáo dục và Đào tạo đã dạy tôi chẳng nên ngạc nhiên trước câu hỏi thừa. Ngoan ngoãn như lời ông anh dặn, tôi thỏ thẻ:
- Dạ thưa, anh Bình dặn sáng nay em tới làm quen với các anh chị.
Tình hình nghe ra chẳng sáng sủa hơn sau câu trả lời nhún nhường của tôi. May cô gái gần cửa bước tới kéo ghế mời tôi. Tôi đầy cảm kích. Tôi liếc tìm bộ ấm pha trà, lấy mấy gói bánh kẹo, thuốc lá ra đặt trên bàn, mạnh dạn hỏi cô gái còn đang đứng gần tôi:
- Cho mình mượn mấy chiếc đĩa được không?
“Đồng minh trong hy vọng” của tôi nhanh nhẹn mở tủ lấy đồ và giúp tôi. Tôi thầm cám ơn Trời. Dù thái độ của tôi giờ không còn tự tin như trước nhưng tôi vẫn đủ “khả năng” bê ra từng bàn mời các vị đang chiễm chệ đọc báo và bình luận chuyện không đâu. Tất nhiên họ uống trà. Tất nhiên họ gặm nhấm bánh kẹo và coi sự phục vụ của tôi là “tất nhiên” khỏi cần cảm ơn. Còn tôi “tất nhiên” phải quên thói lịch sự của Tây mà coi đó là văn hóa Việt nam!
Người đàn ông ngồi gần cửa sổ chợt cắt ngang câu chuyện về giá xe máy Thái lan đang xuống:
- Em học ngành gì bên Nga?
- Dạ em học Kinh tế.
- Lại Kinh tế - giọng kim lần này hơi méo có lẽ do chiếc kẹo Hải châu còn mắc trong răng – Đâu cũng nhan nhản kỹ sư kinh tế. Mang tiếng học hành mà chả biết “đếch” gì. Làm hợp đồng viết ngu bỏ mẹ. Cháu ông Viện phó học Kinh tế vừa vào Viện, con bà Hoài phòng “Công nghệ nguyên tử” cũng đang làm hợp đồng bên đó.
Tôi khẽ nhăn mặt. “Lại gặp bạn “chú Đạo” rồi. Giờ mà ông hỏi giá bằng Đại học, mình phải hô bao nhiêu đây?”.
- Cô ở đâu đến đây?
Chiếc kẹo đã chui tọt vào họng nên câu hỏi vang lên lanh lảnh. Một câu hỏi đơn giản như bài học đầu tiên của chương trình học ngoại ngữ, ông có hỏi bằng tiếng Anh tôi vẫn trả lời vô tư.
- Em ở Hà nội ạ.
Những khuôn mặt “đầy ấn tượng” hiện ra. Cáu kỉnh là của ông giọng kim:
- Ai chả biết Hà nội. Quen ai mà tới đây?
- Á... – hơi ngượng vì sự “chậm hiểu” nhưng tôi chữa ngay- Dạ, em chỉ quen anh Bình giám đốc thôi ạ.
- Quen mỗi ông Bình mà xin được vào Viện lớn thế này. Giọng ồ ồ thắc mắc kèm theo cái nhìn nghi vấn rất “nữ tính”.
Tôi còn quen thêm được ai từ ngày về nước ngoài mấy bà buôn ngoài chợ.
- Thế cô con ai?
Cái hất hàm đầy tính “khảo sát” của ông giọng kim chĩa vào tôi. Tất nhiên lần này tôi đã “thấu” câu hỏi. Ông anh tôi chả dặn phải xem ý người ta mà trả lời là gì. Tôi dõng dạc:
- Dạ em không con ai cả ạ.
Có bịt tai tôi cũng nghe tiếng cô gái “đồng minh” cười váng lên. Tiếng ho khục khục giấu tiếng cười “thiên nhiên” là của ông ngồi kế cửa sổ, anh chàng trung niên từ đầu chưa nói gì chợt rút kính lau lấy, lau để. Chỉ còn lại hai khuôn mặt của hai chất giọng “ngược đời” là thộn ra. Giọng kim rít lên:
- Cô học đâu kiểu nói trêu ngươi thế hả? Cô biết tôi là ai không?
Tôi nghệt mặt chả hiểu mình có tội gì. Tôi quay sang “đồng minh” cầu cứu nhưng cô ta còn mải cười đến mức chạy bắn ra hành lang, vội vàng lao ngay vào ông Bình đang bước tới. Cô khẽ “Ối”, ngượng nghịu. Bốn người còn lại kéo ghế đứng lên chào đồng loạt. Chỉ có tôi đang ngẩn ngơ vì “quả mắng” nên ngồi tại chỗ khẽ lúng búng.
- Chào mọi người! - Giọng sang sảng đúng chất Sếp - Làm quen vui quá. Nhân viên mới có quà cho anh em hả. Được đấy.
Quay sang bên, ông giám đốc nói:
- Anh Trung tổ chức và chị kế toán lên phòng tôi có việc cần bàn nhé!
Hai người đứng dậy theo ông lên phòng. Tôi toát mồ hôi. Thôi xong. Ông anh nhắc “khéo lời với ông trưởng phòng tổ chức mới hòng được vào biên chế”. Loạng quạng thế nào tôi “trêu ngươi” ông ta rồi. Vụ này khéo đứt!
Ngày sau, tôi đến, chẳng có chỗ riêng của mình trong phòng, chẳng có việc cụ thể. Giám đốc bảo làm quen công việc nhưng có ai nói năng gì với tôi đâu. Cô “đồng minh” trở nên giữ kẽ. Mặt ai cũng như bức tường. Cảm tưởng tôi bị tẩy chay. Tôi ra hành lang nghe chim sẻ chíu chít trên nhánh xà cừ, buồn bã như giữa đảo hoang. Vài ngày sau, giám đốc chỉ tôi phòng nhỏ, kêu dọn dẹp, kê bàn vào lấy chỗ làm việc. Sáng 8 giờ đi, trưa cơm nhà, chiều lại công ty. Việc duy nhất là ngồi và ngó qua cửa sổ. “8 giờ vàng ngọc” thoải mái tiêu. Chán, tôi lò dò xuống phố thăm tình hình Model của Hà nội.
Từ ngày tôi đi làm, dù tập sự không lương, mẹ yên lòng hẳn. Tôi thành “thất nghiệp” toàn phần. Hiếm hoi gặp bọn bạn chẳng biết kể chuyện gì. Chẳng lẽ kể chuyện “năm anh em trên chiếc xe tăng” hở ra là nã đạn vào tôi. Hay kể chuyện Sếp sáng đảo qua công ty vài phút là biến. Thỉnh thoảng, ông định vị trong phòng thì toàn thấy “họp... kín”. Có lần không nén được tò mò, tôi ghé tai nghe trộm. Hoá ra các bố chơi “tá lả”. Tôi chán ngấy đóng vai người thừa. Ho hoe tính chuyện xin thử chỗ khác đã bị ông anh dạy thế nào là đức kiên tâm “trường kỳ kháng chiến”. Tiền tiêu do mẹ tài trợ đủ ăn sáng, bơm xe, tình rỗng tuyếch, công việc đuổi ruồi. Tôi tù túng trong mọi ràng buộc từ nhà đến công ty. Mẹ tôi nhắc khéo chuyện “gia đình”. Tôi tỉnh queo:
- Mẹ chi tiền. Con ra chợ coi thằng nào “sạch nước cản” mua về làm chồng.
Bà chán. Tôi buồn, tôi nhớ nước Nga. Khi ở đó tôi chỉ nhìn thấy những điều đen tối mà chê nhưng khi về rồi, tôi biết, tôi thiếu nó. Cho dù ngày đó có bơ vơ, có khó khăn, khắc nghiệt nhưng tất cả thật rõ rằng để mình phải vượt qua. Còn sống nơi quê hương sao tôi lạc lõng. Ai giúp tôi mài bớt những sù sì, góc cạnh để có thể lăn tròn trong xã hội này?
Tối thứ bảy, tôi ngồi nhà xem vở tuồng “tân cổ giao duyên”, ngoan như bà góa thủ tiết với chồng. Chuông điện thoại kêu, tôi uể oải nhấc.
- Thu hả?
- Thu đây, ai đó?
- Còn nhớ Thắng “mập” không? Tao đây.
- Ôi Thắng, mày đang ở đâu vậy? Tôi reo lên khi nhận ra thằng bạn thân từ ngày học phổ thông đến suốt năm tháng ở Nga.
- Matxcơva chứ ở đâu. Mày thế nào, nghe tụi nó bảo đi làm rồi hả?
- Làm khỉ gì, chán muốn bỏ. Tao đã thấy lời mày khuyên ở lại là “chân lý”.
- Thế mày còn thích đến với “chân lý” không?
- Thích cũng phải qua ối “cửa” mới tới được “chân lý”. Còn mày thế nào?
- Tao gọi về hỏi mày chịu qua giúp tao phụ trách phần kế toán cho công ty của tao ở Matxcơva không? Đồng ý tao gửi giấy tờ về làm hộ chiếu. Tao điểm ra chỉ mày đủ khả năng, đúng nghề và tính “bà la sát” của mày mới trị được bọn trong công ty. Nghĩ sao?
Tôi bất ngờ chẳng nói được lời nào. Hơn một năm qua, tôi đã biết, ở Việt Nam “nghề” sáng giá nhất là “nghề đi Tây”, “nghề xuất ngoại” dù ngắn hạn, dài hạn. Những ai chê “nghề” này chắc chắn là Sếp. Mà Sếp chỉ chê “dài hạn” vì đi lâu dễ “vênh cạ” chứ “ngắn hạn” Sếp OK đầu tiên.
- Ê, chán nước Nga chưa mà im như thóc vậy?
- Không... tao đang tính – tôi lúng túng không biết nên nói kiểu gì để hợp “phong cách người Hà nội”- mẹ tao lo đi nữa sẽ “ê sắc ế”...
- À... mày định lấy chồng kiểu gì tao không biết nhưng nếu định lấy thằng yêu mày thì lấy tao đi. Tao yêu mày lâu rồi.
Lần này tôi “cấm khẩu” hoàn toàn. Thắng chợt chuyển giọng:
- Nói thật đấy.
Trời ạ, mẹ tôi nói cấm có sai “Ngưu tầm ngưa, báng bổ như mày, chỉ gặp thằng ngang ngửa”. Nhưng dù “củ chuối” cỡ nào tôi cũng không thể tưởng tượng ra được màn tỏ tình “mày” “tao” qua điện thoại quốc tế!
- Thu ơi, suy nghĩ đến trưa mai nhé! Thời Edison chỉ cho suy nghĩ 5 phút thôi mà -Thắng cười hì hì- không đùa đâu, 100% nghiêm túc. Hẹn mai! 

Máy bay cất cánh, mảnh đất quê hương chao nghiêng. Dòng sông Hồng kia rồi, quanh năm đỏ đậm phù sa. Hà nội li ti, nhấp nhô mái ngói. Tôi lại ra đi lần nữa. Chút nhơ nhớ, bâng khuâng về Hà nội, về mẹ.
Giọng cô chiêu đãi viên Nga nhắc người ngồi cạnh đeo dây an toàn nghe quen như mới hôm qua. Nhưng hình như vẫn có gì là lạ. Có lẽ, lạ vì không ngơ ngác như khi xưa sang học. Con đường phía trước sẽ không trải thảm, sẽ không ít khó khăn, nhưng tôi biết, ở đó tôi có thể sống và làm việc mình mong muốn. Cảm giác tự do ngọt ngào.
Hà nội mờ dần qua làn mây mỏng. Quê hương ơi, ta sẽ về như tìm bóng cây giữa con đường chang nắng. Sẽ về để thêm động lực ra đi. Về để hiểu ta Người Việt Nam và Quê hương ngàn đời vẫn một! 
(Không biết tác giả)
ST 

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Cùng quý vị:

Nhặt và soạn rác, Thời gian qua, bên cạnh việc dùng làm tư liệu, cảm hứng sáng tác của mình, Ngố cố gắng mang lại cho quý vị một số bài đáng chú ý trong trang này cùng một vài sáng tác của mình ở dạng bản thảo..Cảm ơn mọi người đã quan tâm và chia sẻ.
Ngày hôm nay anh ấy có việc phải "Qua miền Tây Bắc" một thời gian. Có thể ít thời gian để vào trang này. Quý vị không chê, xin mời đọc các bài đã có và hẹn gặp lại sau chuyến đi này. Hy vọng có nhiều điều để chia sẻ với mọi người! 
Mong nhận được sự đồng cảm và ủng hộ nơi quý vị.
Trân trọng!

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Đổi mới giáo dục căn bản là đổi mới sự học

 Trần Đình Sử 


Đổi mới giáo dục đào tạo trước hết phải đổi mới toàn diện, triệt để sự học Trần Đình SửTrung ương nêu chủ trương đổi mới toàn diện và triệt để sự nghiệp giáo dục đào tạo của đất nước là một đề xuất đúng đắn và kịp thời. Nhưng xuất phát từ sự nhận thức nào về thực trạng, nguyên nhân và phương hướng là vấn đề đang cần được suy nghĩ thống nhất mới mong thực hiện có kết quả. Cách hiểu khác nhau sẽ có những lựa chọn khác nhau. Là người làm nghề giáo dục hơn nửa thế kỉ, trước khi bàn đến vấn đề đào tạo giáo viên, tôi muôn nêu suy nghĩ của mình về thục chất yếu kém của ngành giáo dục của chúng ta và một số phương hướng khắc phục trong điều kiện hiện tại như một bối cảnh. Theo tôi nền giáo dục của ta kế thừa từ nền giáo dục trong hai cuộc chiến tranh chống ngoại xâm vốn mang nặng tính thực dụng và chắp vá, trải qua thời bao cấp với tư tưởng xã hội chủ nghĩa hẹp hòi, bài xích các kinh nghiệm nhân loại, những người làm giáo dục lúc đó chủ yếu kế thừa tư tưởng giáo dục của chế độ trước cách mạng tháng Tám cộng với ít nhiều tưtưởng cách mạng vô sản. Từ đó đến nay chúng ta chỉ cải cách theo lối vá víu, nền giáo dục chưa bao giờ được xây dựng một cách khoa học và toàn diện thì yếu kém là sự dĩ nhiên. Sự yếu kém ấy theo tôi, thể hiện ở hai phương diện cơ bản.
Một là thể chế giáo dục cũ kĩ và hai là trình độ thấp kém của giáo viên cùng cơ sởvật chất thiếu thốn gần như thảm hại của ngành. Tính chất cũ kĩ của hệ thống giáo dục biểu hiện ở những giáo điều sách vở xơ cúng, quản lí quan liêu, vô cảm với nhu cầu học tập và đời sống của giáo viên và cơ sở vật chất của ngành (di sản của quan niệm thời chiến tranh, chế độ cấp phát, cơ chế xin cho, yêu cầu thắt lưng buộc bụng, có thì cho, không thì thôi). Trong thời bao cấp trì trệ, nhân tài không đòi hỏi bức thiết, giáo dục coi như lĩnh vực “không có vấn đề gì”, nhiều người nhớlại còn ngây thơ rất lấy làm tự mãn! Ngày nay xã hội chuyển hướng kinh tế thịtrường, hội nhập quốc tế, bằng cấp là cái cần thiết để kiếm việc, lại là cái có thểmua bán, thế là giáo dục trở thành thị trường đảo điên. Những yếu kém vốn có chưa bao giờ được nhận ra và khắc phục lập tức hiện ra bề mặt, không gì che đậy được nữa, khiến cho xã hội hầu như ai cũng thấy và lên án. Trên báo chí không ngày nào không có bài chê trách, lên án giáo dục, coi nó như là tội phạm làm nước ta lạc hậu, y như trong Lều chõng, Ngô Tất Tố coi chế độ khoa cữ là nguyênnhân khiến ta mất nước. Không ai phủ nhận được những cố gắng của ngành trong nhiều lần đổi mới giáo dục, chương trình và SGK cùng ít nhiều cơ sở vật chất, và các trường đại học sư phạm trong bao năm vẫn cố gắng đổi mới chương trình, cập nhật nội dung dạy học, nhưng những cố gắng ấy đều không cơ bản, tư tưởng giáo dục vẫn cũ, giáo viên và cơ sở vật chất vẫn không được đầu tư thỏa đáng, dẫn đến đổi mới giáo dục không hiệu quả. Phải hiểu đúng căn bệnh thì mới mong tìm đúng thuốc chữa. Đau ở phủ tạng mà chỉ dùng thuốc ngoài xoa thì làm sao mà cải thiện được?Theo tôi tình hình giáo dục hiện nay, ngoại trừ các nguyên nhân vềkinh tế, xã hội, đạo đức mà giáo dục gánh chịu như mọi ngành khác, là hội chứng tập trung của nhiều vấn đề chưa được quan tâm tồn đọng lâu ngày của nó. Tính chất cũ kĩ của thể chế giáo dục thể hiện ở các mặt bao gồm triết lí, mục tiêu, chính sách đầu tư, hệ thống đào tạo, chương trình, phương pháp, đãi ngộ, chế độ nhuận bút, hệ thống quản lí… và trình độ yếu kém của giảng viên, giáo viên cùng cơ sởvật chất không đáp ứng được yêu cầu giáo dục bức thiết của xã hội hiện đại. Mặc dầu khẩu hiệu giáo dục là quốc sách nhắc đi nhắc lại nhiều lần đến nhàm chán mà vẫn không có chính sách tương ứng kèm theo. Chi vào đâu cũng không tiếc, còn chi vào giáo dục thì tính từng đồng. 20% ngân sách chi cho giáo dục là một con sốtổng quát, trong đó bao gồm giáo dục hành chính, quốc phòng, công an, sự vụ, trong đó thực chi cho ngành giáo dục đại học và phổ thông chiếm vị trí khiêm tốn, mà thực tế có thể coi là không tằng gì. Chính vù vậy mà trường ốc xập xệ rách nát ở các vùng cao đã bao nhiêu năm vẫn không được cải thiện. Mục tiêu đào tạo con người xã hội chủ nghĩa đối với xã hội hôm nay là rất xa vời. Tư tưởng giáo dục đóng khung trong chủ nghĩa Mác khiến ta không học tập được kinh nghiệm giáo dục tiên tiến của nhân loại. Đãi ngộ quá thấp khiến giáo viên không tha thiết với nghề, do chật vật bươn chải mưu sinh không còn lòng dạ để nghiên cứu bài, soạn bài, chấm bài, trả bài cho tốt, không có động cơ để trau dồi, học tập nâng cao trình độ, không thu hút được người giỏi vào ngành. Cơ sở vật chất nghèo nàn, thiếu vốn tổ chức nghiên cứu khoa học không nâng cao được trình độ. Hệ thông giáo trình cũ kĩ, lạc hậu ít thay đổi, không cập nhật được nội dung đào tạo. Nhuận bút èo uột không ai muốn viết giáo trình. Một giáo sư nhà giáo nhân dân nói với tôi từ nay không viết giáo trình nữa, vì qúa thiệt. Vì vậy muốn thực sự đổi mới giáo dục một cách căn bản và toàn diện thì bắt buộc phải làm hai việc: 1. Thay đổi thể chế giáo dục và 2. Cải thiện đãi ngộ giáo viên và cơ sở vật chất. Không nên quá coi trọng vấn đề chương trình và SGK như hiện nay, bởi đó chỉ là khâu bềnổi, có ít ý nghĩa đối với cải thiện tình hình giáo dục hiện nay. Và cho dù có đầu tư nhiều tiền cho khâu ấy đi nữa, thì mấy thứ đó cũng không có tác dụng thay đổigiáo dục bao nhiêu. Có sách hay mà giáo viên không có động lực dạy hay học sinh không có động lực học tốt thì sách hay mà làm gì? Sách hay mấy mà phương pháp dạy học cũ thì cũng vô ích, bởi vì phương pháp hay có thể đem sách cũ dạy thành tri thức mới, còn phương pháp cũ thì có thể đem sách mới dạy thành tư duy cũ. Vấn đề phương pháp bao gồm phương pháp sư phạm và phương pháp bộ môn, gắn với toàn bộ thể chế giáo dục, chứ không phải chỉ đổi thay một vài cuốn giáo trình là giải quyết được.Trong viễn cảnh thay đổi hai vấn đề cơ bản nói trên thì vấn đề đào tạo giáo viên mới mong có cơ hội cải thiện. Trong nhiều vấn đề ngổn ngang và liên quan nhau tôi xin nếu một số suy nghĩ về đạo tạo giáo viên hiện nay, một khâu quan trọng bậc nhất của sự nghiệp giáo dục.Trước hết cần đổi mới quan niệm: lấy việc học, người học làm trung tâm để tư duy về giáo dục. Thực chất của giáo dục là đem lại sự học cho con người, chỉ khi con người muốn học, biết cách học thì giáo dục mới có được chất lượng. Chất lượng giáo dục kém hiện nay là do sinh viên, học sinh đa số không muốn học, không biết học mà nên. Không muốn học vì học giỏi không hơn học kém, lại tốt nghiệp quá dễ dãi. Nhiều người đã nhận xét ở ngành sư phạm đầu váo khó khăn còn đầu ra (không phải nói về tìm việc làm!) lại quá dễ. Do mô hình giáo dục lấy người dạy làm trung tâm cho nên sự học việc học bị che lấp. Ngành sư phạm nước nhà đã thay thế cụm từ“giảng dạy” thành cụm từ “dạy học” là một bước tiến, song vị trí của chữ “học” vấn chưa được nhận thức đầy đủ. Vì thế đào tạo thiên về truyền thụ, nhồi nhét kiến thức, mà chưa quan tâm sự học của sinh viên, học sinh. Dạy cách học, kĩ năng học, kĩ năng tìm kiến thức, tự thay đổi kiến thức quan trọng hơn dạy kiến thức. Khoa học ngày nay cho biết nhà trường là môi trường thay đổi chậm, xã hội thay đổi nhiều gấp 4, 5 lần trong cùng một thời gian. Người giáo viên được đào tạo chỉ trong 4 năm thuộc một thời điểm, nhưng sẽ được nhà nước sử dụng suốt đời qua nhiều đổi thay của xã hội, vì thế đào tạo cách học là chủ yếu để anh ta tựhoàn thiện, cập nhật kiến thức, đáp ứng nhu cầu dạy học lâu dài. Công nghệ thông tin phải là nội dung đào tạo phổ cập và bắt buộc trong thời đại tin học bởi đó là công cụ quan trọng để tự học. Lí luận, phương pháp luận phải là bộ môn làm cơ sởđể đào tạo nếp tư duy khoa học nhằm xử lí thông tin. Quan niệm thực dụng thiển cận chỉ cốt luyện cho sinh viên một số tri thức tủ, phương pháp tủ, coi nhẹ lí thuyết là rất có hại. Người giáo viên có biết cách học, kĩ năng tự học, tự cập nhật tri thức thì mới có khả năng dạy cho học sinh cách học và kĩ năng học được. Một trong yếu kém cơ bản của đội ngũ giáo viên hiện nay là không biết cách dạy cho học sinh học tập. Họ phần đông chỉ có một cách duy nhất là đọc chép, bắt học thuộc và các đề kiểm tra cũng nhằm nói lại kiến thức đã học.Hai là lấy đào tạo năng lực ngữ văn toàn diện cho người học làm một nội dung trọng tâm, bởi đây là tố chất bắt buộc đối với người giáo viên. Đào tạo khoa học cơ bản tất nhiên vấn là nội dung quan trọng, cơ bản. Song việc đào tạo năng lực tiếp nhận như nghe, đọc và năng lực biểu đạt như nói, viết vẫn hết sức quan trọng. Quan sát trình độ của các học viên cao học, những người đã tốt nghiệp cử nhân và đã thi tuyển cao học, thì thấy năng lực tiếp nhận còn rất thấp và năng lực biểu đạt thì phần lớn đều viết sai ngữ pháp và sai chính tả. Cùng với năng lực tiếp nhận và biểu đạt là năng lực tư duy với các phẩm chất như tính linh hoạt, tính nhạy bén, tính sâu sắc, tính độc lập, tính phê phán là không thể thiếu. Các năng lực này được rèn luyện qua các bài dạy học thuộc các môn có chất lượng cao và qua các loại bài tập, niên luận, khóa luận. Năng lực viết đúng ngữ pháp và chính tả phải rèn luyện qua khâu chấm bài, trả bài thường làm ở trung học. Nên chăng năm đầu đại học cũng cần có môn làm văn để bổ túc và rèn luyện tiếp?Hiển nhiên năng lực trí lực như tri thức, kí năng, năng lực quan sát, , hiểu, trí nhớ, tư duy, tưởng tượng… cùng các năng lực phi trí lực như ý chí, lí tưởng, nhu cầu, động cơ, tình cảm, hứng thú, khí chất, tính cách…nói chung là năng lực làm người đều phải đào tạo cho người giáo viên tương lai.Ba là chuyển hướng đào tạo giáo viên theo hướng lấy người học làm trung tâm, triệt để đổi mới phương pháp dạy học đại học và trung học. Hiển nhiên dạy học là hoạt động song hướng, bao gồm chủ thể dạy (người thầy) và chủ thểhọc (người học) đều quan trọng như nhau, nhưng xét theo tính hệ thống thì người học bao giờ cũng là mục đích của người dạy, không có người học thì nhà trường và thầy giáo trở nên thừa, cho nên nó là trung tâm của hoạt động giáo dục. Trong mục tiêu đào tạo phải có mục đào tạo ra con người biết cách học và học suốt đời. Chính vì chưa coi trọng sự học mà phương pháp đào tạo đại học hiện nay còn rất cũ kĩ, lạc hậu. Các phương pháp khích lệ học tập hầu như chưa được vận dụng có hệ thống. Chúng ta chưa có hệ thống bài tập yêu cầu sinh viên đọc tài liệu tham khảo và ghi chép các đoạn văn quan trọng, sinh viên phải hoàn thành việc đọc ấy mới được phép dự thi hết môn. Chưa có chương trình xêmina cho học sinh được soạn thành giáo trình. Kế hoạch tỉ lệ lí thuyết trên thực hành hầu như không được thực hiện. Quản lí sự học hầu như chưa được đặt ra cho người thầy. Chưa chia nhỏ lớp để quản lí học tập. Đặc biệt là việc cho điểm, đánh giá dễ dãi trong các kì thi cũng như khóa luận, luận văn cao học, tiến sĩ tạo ra thói quen học qua quýt, chiếu lệ. Người không nghiên cứu khoa học cũng hưỡng dẫn rất nhiều luận văn cao học, tiến sĩ làm cho cái chuẩn chất lượng thấp đi. Việc thực tập sư phạm chỉquản lí hình thức, do kinh phí ngày càng mang tính tượng trưng. Tóm lại việc họcở tất cả các cấp, các khâu đều chưa được coi trọng.Bốn là bổ sung các môn học về phương pháp học, phương pháp đọc và làm luận văn. Lí thuyết sư phạm, phương pháp dạy học bộ môn nên chuyển hướng về phía dạy cách học cho học sinh. Sự chuyển hướng đồng bộ ấy sẽ góp phân đổi thay cách dạy. Tôi cho rằng cần có môn phương pháp học tập, bao gồm phương pháp học, dạy cách đọc hiểu, cách đọc lướt, đọc nhanh, chọn sách đọc, lấy thông tin, cách làm khóa luận, luận văn… như là một môn học cơ bản thuộc bộ môn giáo học pháp. Trong trường đại học sư phạm còn cần có giáo trình diễn giải (hoặc phân tích) văn bản văn học nhưmột môn học độc lập thuộc bộ môn lí luận văn học. Ở môn này người ta đào tạo cách vận dụng đủ loại phương pháp khoa học để giải mã tác phẩm văn học thuộc các thể loại, tức là dạy đạc chậm, đọc kĩ, đọc hiểu. Ở nhà trường đại học Nga, Trung Quốc đều có môn này và giáo trình của nó mà riêng ở ta thì không có. Trong điều kiện bộ môn giáo học pháp môn ngữ văn còn non yếu như hiện nay, môn này chỉ nên dạy các tư tưởng và thao tác sư phạm chung, còn nội dung phương pháp dạy học cụ thể như dạy văn học dân gian, văn học trung đại, văn học hiện đại, văn học nước ngoài, lí luận văn học thì chuyển sang cho các bộ môn tương ứng, bởi chỉ có giảng viên các môn ấy mới biết hướng dẫn sinh viên dạy học môn ấy như thế nào, các giảng viên phương pháp dạy học hiện nay khó mà kham được. Nếu cứ kham thì chỉ làm hại sinh viên mà thôi. Bộ môn giáo học pháp cần thay đổi triệt để. Giáo án của giáo viên là giáo án dạy cách học cho học sinh chứ không phải kế hoạch diễn giảng của thầy ở trên lớp. Lối dạy biểu diễn cho học sinh xem vẫn đang là một mô hình có hại, tiếc thay nay vẫn có nhiều người theo.Năm là đổi mới toàn diện môi trường sư phạm. Người ta chỉ thích học khi nào sự học tập đem lại hứng thú, niềm vui, nhận thức mới, sự tự tin, tự tôn, tựhào. Đổi mới môi trường sư phạm là một yêu cầu bức thiết. Các yếu tố của môi trường đó là người thầy, các phương tiện học tập, thư viện, các chính sách, đãi ngộ đối với ngành.Người thầy hấp dẫn ở tài năng, tri thức và kinh nghiệm của họ. Muốn có các phẩm chất đó người giảng viên, giáo viên phải thuộc loại hình học tập và tu dưỡng suốt đời. Muốn giảng viên đại học duy trì mình là người thuộc loại hình học tập thì phải có kinh phí cho họ nghiên cứu khoa học hàng năm, viết giáo trình, sách chuyên khảo, có nhuận bút xứng đáng. Thực trạng hiện nay sốgiảng viên tham gia nghiên cứu khoa học ngày càng ít. Học hàm giáo sư phó giáo sư cũng không còn hấp dẫn. Việc viết báo, viết giáo trình không đặt thành yêu cầu bắt buộc. Nhà nước có lẽ tính toán chưa tới nơi khi coi ngành sư phạm không có nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cơ bản, tách bạch khoa học cơ bản với khoa học giáo dục, đầu tư rất ít cho các hoạt động này. Ở các nước tiên tiến các giáo trình thường xuyên được viết lại, đổi thay hình thái, bổ sung, thêm ví dụ. Ở Trung Quốc hàng năm giáo trình đều được viết lại và có thể thấy lần sau viết hay hơn lần trước, học tập hứng thú hơn. Ở khoa ngữ văn cho đến nay nhiều giáo trình đã cũ, kể cả giáo trình do chúng tôi viết. Co nhiều môn học chưa có giáo trình, bài giảng chưa cập nhật kiến thức, ít thay đổi. Chúng tôi là người cảm thấy rất sâu sắc cái cũ, nhưng không được đầu tư nên không tổ chức đổi mới được. Sách dịch tham khảo về khoa học cơ bản rất hiếm, trong khi trình độ ngoại ngữ của đa số giảng viên hầu như không dùng được. Ở các môn quan trọng như giáo học pháp ngoại trừ một số sách dịch từ những năm 80 của Liên Xô cũ, hầu như không ai quan tâm dịch sách của Âu Mĩ. Muốn các bộ môn có giáo trình mới thì phải có dự án nâng cấp giáo trình cho tất cả các môn, nhất là môn giáo học pháp, nhưng các cơquan có trách nhiệm không ai nghĩ đến điều đó. Khi sách vở, giáo trình không có hoặc ít cái mới thì người học không thấy hứng thú. Ở đây cũng cần nói thêm một điều, các sách sư phạm nhìn chung đều in xấu, gây phản cảm khi cầm lên tay, kểcả sách của nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam vẫn tự quảng cáo là sách chất lượng cao, trong khi sách của họ không sánh được với sách của một nhà xuất bản địa phương nước ngoài, ví như nhà xuất bản Đại học sư phạm Quảng Tây, Trung Quốc. Tính chất tỉnh lẻ in đậm trên cac sách của nxb Giáo dục không chỉ do tràn ngập sách tham khảo loại chất lượng thấp chỉ dành cho đối tượng học sinh các cấp, mà còn do giấy xấu và trình bày thiếu chuyên nghiệp.Trong đào tạo giảng viên đại học chúng ta chỉ quan tâm đào tạo tiến sĩ, còn đào tạo sau tiến sĩ chưa hềđược quan tâm. Trong thời đại khoa học công nghệ ngày nay, ai cũng biết, tiến sĩ bảo vệ xong ba năm, nếu không nghiên cứu thì lại lạc hậu ngay, cần được bổ túc, cập nhật kiến thức. Chẳng những thế, nếu sau ba năm không nghiên cứu thì sẽmất năng lực nghiên cứu mãi mãi, khi đó chỉ còn năng lực viết báo cáo tổng kết các phong trào thi đua nữa thôi. Đào tạo sau tiến sĩ có thể đào tạo ở trong nước bằng cách lập các trạm Hậu tiến sĩ, cho các tiến sĩ ngữ văn nghệ các giảng viên đầu ngành ở trong nước hoặc mời các giáo sư đầu nhành nước ngoài vào giảng các chuyên đề mới. Cuối đợt học lại cấp chứng chỉ. Cách thứ hai là có chế độ thực tập sau tiến sĩ, cho các tiến sĩ mới được bảo vệ được đi thực tập vài năm ở các nước tiên tiến. Họ sẽ có cơ hội trau giồi thêm ngoại ngữ, làm quen với các nhà chuyên môn nước ngoài. Có nâng trình độ ngoại ngữ của họ lên thì mới mong họnghiên cứu khoa học và viết được nhiều bài báo bằng tiếng nước ngoài đăng ởtạp chí uy tín quốc tế. Với trình độ tự học ngoại ngữ trong nước nói chung không ai có trình độ viets bào đăng được ở tạp chí nước ngoài. Trình độ nghiên cứu khoa học ở nước ta thấp, đại học ta có thứ hạng thấp, theo tôi chủ yếu là do nhà nước ta thiếu chế độ đào tạo thích đáng đối với tầng lớp hậu tiến sĩ. Chỉ tốn tiền cho họ học vài năm mà sử dụng nhân tài chất lượng cao suốt cả cả đời họ tại sao ta lại không làm? Vấn đề đãi ngộ nhiều người đã nói xin phép không nhắc lại.Đổi mới toàn diện và triệt để nền giáo dục quốc gia là chủ trương lớn của Đảng và nhà nước. Cuộc đổi mới này không phải là phong trào nhất thời, mà phải là một quá trình, có nhiều bước dài lâu. Thực chất cuộc đổi mới đó trước hết là đổi mới sự học, thể hiện trong chương trình, giáo trình, quản lí, chính sách đối với đào tạo giáo viên. Thực hiện được khát vọng đó không chỉ đòi hỏi hiểu đúng chỗ yếu kém của ngành, lịch sử của nó, có kế hoạch phù hợp, mà còn phải thay đổi nếp nghĩ, nếp tư duy của bản thân lãnh đạo các cấp, tức là phải có chính sách, chủ trương cụ thể, thiết thực, tránh đầu voi đuôi chuột, thích nói to mà làm bé, ngại đầu tư, như thế sẽ làm thất vọng lớn cho toàn thể quốc dân.


Phần nhận xét hiển thị trên trang

CHỤP ẢNH CÔNG AN? Sai đúng, có được phép không?

CHỤP ẢNH CÔNG AN

Tình huống

Vào ngày thứ sáu, 9/8/2013, một nhân viên an ninh đến nhà tôi, như đã hẹn với mẹ tôi trước đó qua điện thoại, gọi là “đến chơi, nói chuyện”. Mẹ tôi không quen biết cô ấy, còn tôi thì biết nhưng lại không có nhà, nói đúng hơn, không ở Việt Nam: Tôi đang ở Bangkok (Thái Lan) để tham gia việc trao Tuyên bố 258 cho một số tổ chức quốc tế đóng tại Bangkok.

Hôm đó trời Hà Nội mưa gió, và cô ấy đã đến nhà tôi đúng hẹn. Ngoài mẹ tôi và cô nhân viên an ninh, trong nhà còn có thêm một số bạn bè của tôi, đều là blogger. Cuộc trò chuyện, tất nhiên, chủ yếu xoay quanh tôi và công việc tôi làm. Không khí hòa nhã. Tuy nhiên, giữa chừng thì thêm một blogger xuất hiện: anh Nguyễn Chí Đức. Anh giơ máy ảnh nhằm vào nhân viên an ninh, bấm “tách”.

Nhân viên an ninh tái mét mặt, nổi giận, mắng anh Chí Đức là “vô văn hoá”, tự ý chụp ảnh mà không xin phép. Mẹ tôi can, nói rằng “đây là nhà tôi kia mà”, “anh ấy thích chụp ảnh bạn anh ấy thì có sao”. Nhưng cô nhân viên an ninh vẫn cực kỳ giận dữ, to tiếng và bỏ về, sau đó gọi điện lại nói với mẹ tôi: “Nếu bác còn mời bạn bè của Đoan Trang đến nữa thì chỉ làm khổ con bác thôi”.

Ảnh: Nguyễn Chí Đức (blogger Đông Hải Long Vương)

Vấn đề

Câu hỏi đặt ra ở đây là: Hành động chụp ảnh khi chưa xin phép người được/bị chụp của anh Nguyễn Chí Đức có sai không?

Đây là câu trả lời của tôi:

Việc anh Nguyễn Chí Đức chụp ảnh nhân viên an ninh là việc không phải xin phép, và đúng luật. Bởi vì anh Đức đang ghi hình một nhân viên công quyền, nhận tiền thuế của dân để tiến hành một công vụ, cụ thể là đi làm việc với một người dân thường (công dân).

Hành động của anh Đức nằm trong phạm trù giám sát cơ quan công quyền và nhân viên công lực. Nó hợp hiến (Điều 53 Hiến pháp, “Công dân có quyền tham gia quản lý Nhà nước và xã hội”), và phù hợp với tinh thần pháp luật “công dân được làm tất cả những gì pháp luật không cấm”, “công dân có quyền giám sát nhân viên công quyền”.

Nhân viên an ninh có thể lập luận (giả định): “Nhưng tôi chỉ đến nhà bà mẹ của Đoan Trang để chơi, thăm hỏi, nói chuyện cho vui, chứ tôi không làm công vụ. Công dân Nguyễn Chí Đức chụp ảnh tôi là vi phạm Điều 31 Bộ luật Dân sự về quyền của cá nhân đối với hình ảnh”.

Câu trả lời của tôi là: Các nhân viên an ninh, công an (gọi chung là công an) lâu nay thường né tránh yếu tố “công vụ” bằng cách nói rằng họ chỉ “tiếp xúc thân tình”, “mời café, trao đổi” với “đối tượng” mà thôi, không có gì nghiêm trọng. Nhưng có 3 vấn đề ở đây:

1. Nếu đề nghị gặp gỡ thân mật, vui vẻ, họ phải được sự đồng ý và hưởng ứng cũng vui vẻ như thế của bên kia; và câu chuyện không được liên quan tới những thông tin có thể gây bất lợi cho bên kia hoặc cho một bên thứ ba.

2. Nếu đề nghị gặp gỡ thân mật, công an không được tự giới thiệu rằng họ là nhân viên công quyền; trong thời gian gặp, tuyệt đối không được khai thác thông tin và không được sử dụng thông tin thu được (nếu có) vào bất kỳ mục đích gì.

3. Và, quan trọng nhất, khi được/bị công an “mời café, trao đổi”, “tiếp xúc thân tình”, công dân có quyền từ chối.

Toàn bộ thông tin đều cho thấy buổi thăm hỏi hôm đó của nhân viên an ninh chính xác là thi hành một công vụ, và do vậy, nhân viên công quyền hoàn toàn có thể bị công dân chụp ảnh và đưa lên mạng sau đó mà không được hỏi ý kiến trước.

Ảnh: AFP

Trích dẫn

“Việc thực hiện quay phim, chụp ảnh là quyền của người dân và đó là hoạt động thể hiện chức năng kiểm tra, giám sát của người dân đối với hoạt động của cơ quan công an. Do đó người dân sử dụng máy quay phim, chụp ảnh đối với công an không phải là sai phạm” (Thượng tướng Lê Thế Tiệm trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ, bài đăng ngày 4/12/2010 tại: http://tuoitre.vn/chinh-tri-xa-hoi/414203/quay-phim-chup-anh-la-quyen-cua-dan.html)

“Khủng bố tinh thần người thân và bạn bè là "nghiệp vụ" cơ bản và quen thuộc của những viên an ninh điều tra, nhất là với những người được/bị cho là bất đồng chính kiến với chính quyền. Tiếc rằng không mấy người dân hiền lành nào biết cách đối phó với những thủ đoạn có tính chất "bụi đời chợ Lớn" nhưng khoác trên mình tấm vỏ bọc màu xanh. Đôi khi sự sợ hãi làm cho nhiều người quên mất một điều cơ bản rằng: mình liên quan gì đến việc này mà phải khai báo với mấy ông công an về chuyện của con mình, bạn mình? Hậu quả là, họ càng sợ hãi bao nhiêu, công an càng khai thác họ nhiều bấy nhiêu” (Luật gia - nhà báo Trịnh Hữu Long, tức Facebooker Trịnh Hự)

Kỳ sau: Giới hạn của hoạt động theo dõi

Nguồn: Phạm Đoan Trang

Phần nhận xét hiển thị trên trang

WASHINGTON DC (NV) :

- Bắc Kinh chuẩn bị bảo vệ các lợi ích cốt lõi và sẽ không đánh đổi những tuyên bố chủ quyền ở khu vực Á Châu Thái Bình Dương lấy cái gì khác.

Thường Vạn Toàn, Bộ trưởng Quốc Phòng Trung quốc, đang lắng nghe một câu hỏi của báo chí khi họp báo ở Ngũ Giác Đài ngày 19/8/2013 cùng với Bộ trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ Chuck Hagel. (Hình: PAUL J. RICHARDS/AFP/Getty Images)

Tướng Thường Vạn Toàn, Bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc nói ở Ngũ Giác Đài hôm Thứ Hai 19/8/2013 trong cuộc họp báo ở Ngũ Giác Đài nhân dịp ông ta tới đây thảo luận với Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Chuc Hagel.

Trong khi Trung Quốc muốn giải quyết các tranh chấp xuyên qua “đối thoại và đàm phán, đừng có ai mơ tưởng rằng Trung Quốc sẽ đổi chác các lợi ích cốt lõi (lấy cái gì khác).”

Thường Vạn Toàn nói như vậy trong cuộc họp báo có bộ trưởng Chuck Hegel đứng bên cạnh, được báo Bloomberg tường thuật. “Đừng có ai đánh giá thấp ý chí và quyết tâm của chúng tôi trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và các quyền trên biển.”

Tướng Thường Vạn Toàn, lên thay tướng Lương Quang Liệt ở ghế Bộ trưởng Quốc Phòng, tới Mỹ lần đầu tiên.

Chiến lược của Hoa Kỳ khi chuyển hướng sự chú ý tới khu vực Á châu Thái Bình Dương qua kế hoạch điều động lực lượng quân sự với tỉ lệ nhiều hơn qua vùng này. Tướng Toàn cho rằng chiến lược đó có khuynh hướng chú trọng về quân sự nhiều hơn dù nó được dán nhãn hiệu là gồm cả trao đổi hợp tác.

“Chúng tôi cũng để ý thấy số lượng và cường độ các cuộc tập trận chung (giữa Mỹ với các đồng minh và nước thân hữu) ngày càng gia tăng.” Ông Toàn nói. “Ở một mức độ, cái loại hoạt động quân sự gia tăng chỉ làm phức tạp thêm tình hình ở khu vực”.

Thường Vạn Toàn đả kích chính sách quân sự của Hoa Kỳ mà lờ đi các hành động khiêu khích quân sự ngày càng gia tăng cả tần suất và cường độ của Trung Quốc trên biển Hoa Đông và Biển Đông. Ông ta làm như thể chỉ có Bắc Kinh là muốn làm gì đe dọa, khiêu khích các nước láng giềng là tùy thích.

Bắc Kinh không ngừng đưa tàu chiến tàu ngầm, tàu hải giám, máy bay các loại đến khiêu khích nước Nhật trên biển Hoa Đông những tháng qua. Trên Biển Đông, Bắc Kinh đã thường xuyên mở các cuộc tập trận quy mô với sự tham dự của nhiều binh chủng khác nhau, từ bắn đạn thật đến đổ bộ chiếm đảo. Nhiều tàu đánh cá của ngư dân Việt Nam đã bị tàu tuần Trung quốc đâm chìm, bắt giữ, cướp phá, đánh đập ngư dân, thậm chí bắn cháy khi họ khai thác thủy sản gần khu vực quần đảo Hoàng Sa mà Việt Nam vẫn tuyên bố chủ quyền.

Năm ngoái, tàu Trung Quốc ngang nhiên cắt cáp thăm dò dầu khí của Việt Nam dù các hoạt động dò tìm  dầu khí nằm ở các lô trên vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt nam. Bắc Kinh cũng đã đụng độ với Philippines ở các khu vực biển rất gần với nước này.

Bắc Kinh ngang ngược coi cái phạm vi 80% Biển Đông trong “Lưỡi Bò” như “ao nhà” của họ dù nhiều khu vực lấn sâu vào đặc quyền kinh tế của các nước khác, theo Công Ước Quốc Tề về Luật Biển (UNCLOS).

Theo hãng tin Bloomberg, khi thảo luận với tướng Thường Vạn Toàn, ông Chuck Hagel lập lại chủ trương Mỹ không đứng về bên nào trong các cuộc tranh chấp lãnh thổ, nhưng ông cho biết muốn thấy các nước giải quyết tranh chấp mà không bị nước nào ép buộc.

Bình luận về chuyến đi Hoa Thịnh Đốn của tướng Thường Vạn Toàn, đài truyền hình Phượng Hoàng ở Hongkong cho rằng Bắc Kinh muốn dò dẫm xem ý định của Mỹ khi “xoay trục” về Á Châu là gì, chiến lược của Mỹ trên Biển Đông và các hợp tác giữa Mỹ và Philippines sâu rộng đến đâu.

Gần đây, Hoa Kỳ và Phi Luật Tân thảo luận để Mỹ có thể cho quân đồn trú trở lại và sử dụng trở lại căn cứ hải quân và không quân tại Subic Bay mà Mỹ từng có một căn cứ quan trọng tại đây.

Những tin tức gần đây tiết lộ từ báo chí Nhật Bản cho thấy Hoa Kỳ có những chuyến bay tuần thám trên Biển Đông, theo dõi các hoạt động quân sự của Trung Quốc.

Cuộc thảo luận dự trù vào cuối tháng này giữa các nước ASEAN và Trung quốc về một bộ Quy Tắc Ứng Xử Trên Biển Đông (COC) bị bộ trưởng Ngoại giao Trung quốc Vương Nghị dội cho một gáo nước lạnh từ trước là đừng có trông đợi là nó có sớm. (TN)

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Phiên xử Bạc Hy Lai làm rõ nghi án che đậy giết người

Phiên tòa xét xử cựu chính trị gia Trung Quốc bước sang ngày thứ hai, với nội dung dự kiến là làm rõ vụ sát hại doanh nhân người Anh Neil Heywood, và việc cựu giám đốc công an Trùng Khánh xin tị nạn ở lãnh sự Mỹ.

Phiên tòa khai mạc lúc 8h39 sáng nay. Bà Lý Đan Vũ, vợ cũ của ông Bạc, cùng con chung của hai người, Lý Vọng Tri, tới tham dự phiên tòa, Beijing Evening News cho hay.

Tin tức về phiên tòa xét xử Bạc Hy Lai được truyền thông và người dân rất quan tâm. Nhiều người có mặt bên ngoài cổng tòa án từ sáng sớm và những nhà báo chầu chực tác nghiệp xung quanh tòa. Tờ People's Daily, báo của đảng Cộng sản Trung Quốc, sáng nay đăng tải một xã luận cho rằng những tội danh của Bạc Hy Lai là "không thể chối cãi".

Chen Youxi, luật sư nổi tiếng và là một học giả về tư pháp, vốn có quan điểm phản đối cách điều hành của Bạc ở Trùng Khánh, viết bài ca ngợi phiên tòa hôm qua. Ông Chen nói rằng tầm quan trọng của phiên tòa này vượt qua những phiên tòa nổi tiếng nhất lịch sử Trung Hoa hiện đại như vụ "Bè lũ bốn tên" hay cựu thị trưởng Bắc Kinh Trần Hy Đồng và cựu thị trưởng Thượng Hải Trần Lương Vũ.

Đoàn xe chở Bạc Hy Lai tới tòa án Trung cấp Tế Nam sáng nay. Ảnh: SCMP

"Quá trình xét xử này là xét xử thực sự, không phải vở diễn", Chen viết.

Chiều qua, tòa án công bố những lời khai của Đường Tiêu Lâm và Từ Minh, giám đốc hai tập đoàn ở Đại Liên, trong đó cáo buộc ông Bạc nhận hối lộ. Lời khai của bà Cốc Khai Lai cũng thể hiện gia đình có rất nhiều tiền. Bạc Hy Lai bác bỏ lời khai của các nhận chứng, nói lời khai của vợ là "khôi hài và nực cười", còn lời khai của giám đốc Đường như "chó điên".

Ông Bạc Hy Lai từng giữ chức bộ trưởng thương mại, thị trưởng thành phố Đại Liên, chủ tịch tỉnh Liêu Ninh. Trong thời gian giữ chức bí thư Trùng Khánh từ năm 2007-2012, ông nổi tiếng với phong trào khôi phục các bài hát cách mạng và trấn áp tội phạm rất mạnh tay. Các chính sách cứng rắn của ông nhận được sự ủng hộ của tầng lớp dân nghèo và những người thiên tả mong muốn một nhà lãnh đạo có sức thu hút.

Bạc Hy Lai từng là ủy viên Bộ Chính trị và được dự đoán thăng tiến mạnh sau đại hội đảng Cộng sản Trung Quốc hồi năm ngoái. Tuy nhiên, ngay từ đầu năm, ông bị khai trừ khỏi Bộ Chính trị, mất hết các chức vụ trong đảng và chính quyền. Việc này diễn ra sau khi một trợ thủ đắc lực của Bạc, Vương Lập Quân, tố cáo ông che đậy việc vợ giết người. Bạc ra tòa với các cáo buộc tham nhũng, biển thủ và lạm quyền. Vợ của ông, bà Cốc Khai Lai, trước đó đã nhận án tử hình ân hạn hai năm, do giết một doanh nhân người Anh.

Theo Vnexpress.net

Phần nhận xét hiển thị trên trang