Xung quanh một bản đề án

Nguyễn Thông

Lời bàn: Ngày 1/4, nhà báo Nguyễn Thông quyết định mở cửa lại >>> ngôi nhà cũ, chúc mừng bác!

Nói ngay, đó là bản đề án quy hoạch báo chí đến năm 2025 do Ban Tuyên giáo của đảng cầm quyền và Ban cán sự đảng Bộ Thông tin - Truyền thông soạn thảo, đã được trình lên Ban Bí thư và Bộ Chính trị, đặt lên đặt xuống mãi, lật qua lật lại mấy lần, có sửa chữa, thêm bớt, cân nhắc đủ thứ, đã được thông qua lần chót (như ông thứ trưởng hãnh tiến của bộ 4T cho biết), sẽ ban bố sớm trong tháng 4 này.

Thực ra việc cần phải rà soát lại hệ thống, bộ máy báo chí hiện hành không phải là điều mới mẻ gì. Ngay từ năm 2006, Bộ Chính trị và đích thân ông Tổng bí thư đã nêu ra vấn đề trên, giao nhiệm vụ cho Ban Tuyên giáo và Bộ 4T soạn thảo. Tính ra phải mất gần chục năm họ mới xây dựng xong cái đề án, có nghĩa là họ đã cân nhắc kỹ lắm, cẩn thận lắm rồi. Có nghĩa là phen này thực hiện rốt ráo chứ không phải chơi, không rao khơi khơi, đánh trống bỏ dùi, ném đá ao bèo như mọi lần.

Mục đích của đề án quy hoạch là gì, theo chính đề án nêu “nhằm đảm bảo cho các cơ quan báo chí phát triển lành mạnh, đúng hướng”. Tất nhiên, ai cũng hiểu, lành mạnh, đúng hướng tức là phải ngoan ngoãn chịu sự lãnh đạo, chỉ bảo của đảng, của nhà cai trị. Đề án này thực ra là cuộc chỉnh đốn, diệt trừ những tờ báo vô tích sự hoặc có hại cho chế độ đường thời, được nấp dưới tên gọi “quy hoạch phát triển”.

Một nhà báo đã được xem bản đề án bảo rằng nội dung đề án nêu khá nhiều khía cạnh nhưng rất đáng lưu ý 2 vấn đề: Mỗi địa phương tỉnh thành chỉ được có 1 tờ báo in, còn lại những báo xưa nay thuộc địa phương thì phải sáp nhập thành ấn phẩm phụ của báo chính, hoặc là dưới dạng tạp chí, hoặc tự giải thể. Sáu (6) tổ chức chính trị - xã hội (theo quy định tại điều 9, điều 10 bản Hiến pháp 2013) gồm: Mặt trận tổ quốc VN, Tổng liên đoàn lao động VN (Công đoàn), Hội nông dân VN, Đoàn thanh niên cộng sản HCM, Hội liên hiệp phụ nữ VN, Hội cựu chiến binh VN được quyền mỗi tổ chức có 1 tờ báo in, những tờ báo khác không thuộc nhóm 6 kia chỉ được tồn tại dưới dạng tạp chí (đương nhiên không thể ra hằng ngày), ấn phẩm phụ, trang tin điện tử (không phải báo điện tử). Nói tóm lại, số báo in, nhất là nhật báo (ra hằng ngày) sẽ bị giảm tối đa.

Chúng ta đều biết, hiện thời rất nhiều cơ quan nhà nước, đoàn thể, tổ chức xã hội đều có báo, tạp chí. Có thể đó là tiếng nói của chính đoàn thể, cơ quan, tổ chức đó, nhưng cũng chẳng thiếu trường hợp bán giấy phép, để mặc bên ngoài thao túng.

Vậy thì đề án quy hoạch báo chí có cần không? Theo tôi: Cần và không cần.

Dẹp bớt cái đám báo chí bùng nhùng, èo uột, dở sống dở chết, tốn hại tiền ngân sách, tiền thuế của dân, là cần thiết. Và càng cần hơn khi, như người ta nói, gần 800 cơ quan báo chí mà cũng chỉ như một, với vị tổng biên tập là ban tuyên giáo, chung một giọng, chỉ biết mải miết thực hiện định hướng, đi đúng lề phải, sa vào lá cải cướp giết hiếp, tình tiền tù tội… rẻ tiền, bị người đọc thờ ơ, tẩy chay, thì dẹp là phải rồi.

Phải trả báo chí về xã hội dân sự phù hợp với nền kinh tế thị trường, bắt nó tự cung tự cấp, tự hạch toán; nếu làm hay, đứng đắn, đàng hoàng, thời sự, khách quan, không câu khách rẻ tiền, đủ sức thu hút được bạn đọc… thì tồn tại, thì sống. Còn không thì tự tiêu vong. Báo gì thì báo, dù của đảng cầm quyền, của quân đội, công an, mặt trận… cũng cứ phải tự lo, phải chấm dứt sống dựa ngậm vào bầu vú ngân sách. Dân không thể cứ còng lưng mãi đóng thuế nuôi những tờ báo mà cả đời họ không đọc, ví dụ tờ Nhân Dân, tờ Quân đội, tờ Công an. Không ai cấm nó tồn tại, nhưng đừng biến nó thành thứ sống tầm gửi vào mồ hôi nước mắt nhân dân.

Quy hoạch gì thì quy hoạch, đừng cả vú lấp miệng em, đừng theo ý chí chủ quan mà bất cần biết hiện thực đang diễn ra như thế nào. Hiện tại cho thấy, những tờ báo đang đứng trước nguy cơ bị dẹp, bị sáp nhập, hoặc tự giải tán lại chính là những tờ báo đang có nhiều bạn đọc nhất, được đông đảo nhân dân quan tâm nhất. Tôi không dám coi thường tờ báo nào, nhưng cứ thử hình dung, trong khi tờ Đại đoàn kết, tờ Cựu chiến binh được tồn tại nghiễm nhiên theo đúng quy hoạch báo chí vì có mẹ đỡ đầu là tổ chức chính trị - xã hội (Mặt trận tổ quốc VN và Hội cựu chiến binh) thì những tờ lừng danh, hàng đầu xứ này như Tuổi Trẻ, Thanh Niên lại bị dẹp, lúc ấy sẽ chấn động dư luận như thế nào. Mà cũng lạ, trong khi báo Phụ nữ VN được tồn tại thì báo Thanh Niên chịu mấp mé bên bờ vực. Tôi muốn hỏi, Hội liên hiệp phụ nữ VN và Hội liên hiệp thanh niên VN, về tầm cỡ, vị trí, vai trò, nào có kém gì nhau, nếu không muốn nói hội của thanh niên còn có phần nhỉnh hơn. Lão hàng xóm nhà tôi cười bảo, hay là thời này đàn bà có giá hơn bọn trẻ mùa xuân nhân loại. Từ bất hợp lý này, ta dễ nhận ra sự nhố nhăng  trong hệ thống chính trị đang tồn tại: đảng chỉ là một thành viên của mặt trận tổ quốc nhưng lại chỉ huy cả mặt trận, ôm trùm cả mặt trận, nói gì mặt trận cũng phải nghe; tương tự, đoàn thanh niên cũng thế, nó chả khác cha đẻ của hội liên hiệp thanh niên trong khi trên danh nghĩa nó chỉ là một thành viên của hội. Rất oái oăm, vô đạo, trái khoáy, ngược đời, vớ vẩn, như ông bà ta xưa nói “sinh con rồi mới sinh cha, sinh cháu giữ nhà rồi mới sinh ông”. Đáng lý trong trường hợp này (theo nguyên tắc chứ không theo bản đề án quy hoạch) thì tờ Thanh Niên mới là tờ cần giữ lại, còn đám đàn em kia dẹp tất hoặc sáp nhập tất.

Lại thêm một trái khoáy nữa: Hôm 25.3 vừa rồi, Ban Bí thư T.Ư đảng ban bố chỉ thị về việc tăng cường sự lãnh đạo của đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030. Bản chỉ thị nêu rõ “Tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cơ quan truyền thong, nhất là các cơ quan báo chí, xuất bản của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội lien hiệp thanh niên VN trong việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, văn hóa, lối sống cho thế hệ trẻ”. Nếu cứ căn vào chỉ thị này với bản đề án kia, chả biết ông bà nào đúng, nhưng rõ ràng theo chỉ thị thì các báo như Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Tuổi trẻ thủ đô… phải được phát triển hơn nữa. Nhưng đề án bảo phải dẹp. Ông chằng bà chuộc, còn lắm chuyện hay.

Đề án thì như thế, nhưng sẽ thực hiện ra sao. Nếu họ làm nghiêm được theo đúng điều họ đặt ra, không oong đơ gì sất, việc công cứ phép công mà làm thì cũng vớt vát phần nào uy tín của kẻ lập pháp và hành pháp, cầm quyền và uy quyền. Nhưng tôi chả tin, nhất là ở một cái xã hội phổ biến dịch vụ chạy cửa sau, thích xé rào, thích tạo cơ chế riêng, nét đặc thù, thích ban ơn để tạo kẻ bày tôi, để lập đám đàn em dưới trướng, nhất là lại là báo chí. Thế thì thể nào cũng có những anh không đủ tiêu chuẩn, lẽ ra bị dẹp nhưng lại được cho tồn tại. Rồi sẽ um lên, sao nó được mà tôi không được, sao lại bất công, sao lại thiên vị. Có thể chưa đến mức kiêu binh nổi loạn nhưng chắc chắn sẽ đầy biến động trong làng báo.

Đã không có tự do báo chí, đứa nào hơi có vẻ chệch hướng tí chút là họ trị thẳng cánh (như báo Người cao tuổi chẳng hạn), nói chi đến tự do ngôn luận, đến lắng nghe tiếng nói phản biện của các tầng lớp nhân dân. Cái đề án quy hoạch báo chí, họ sắp ban bố, nói cho cùng, chẳng khác gì vòng kim cô chụp lên đầu báo chí, là sợi dây chão siết chặt thêm cơ thể báo chí nước nhà đã vốn què quặt, sống mòn. Dù họ bốc thơm về cái đề án ấy, nhưng theo tôi, tương lai báo chí xứ này cực kỳ ảm đạm, xám xịt.

Đề án quy hoạch báo chí, một cái chết đã được báo trước, cả cho nền báo chí xứ này, lẫn chính nó.

Phần nhận xét hiển thị trên trang