VIẾT HAY KHÔNG VIẾT?

Truyện ngắn của HG

Thằng Chuếch cháu nội lão Đợi gọi tôi bằng ông trẻ, là chỗ họ hàng xa. Nó mặt hơi gãy, tướng xà, mình uốn éo, mắt một mí, con ngươi nhỏ nhưng linh hoạt như mắt rắn. Một tý tuổi nhưng số nó gặp may hết cỡ.

Tuy không phải con ông cháu cha, chả có ai làm quan lớn, quan nhỏ, nhưng nhà nó là đại gia. Vừa ra trường xong là đã có việc làm, xế hộp hơn tỷ. Được cái giọng nói dễ nghe, ra dáng con nhà “danh gia vọng tộc”.

Dưng mờ tôi e, tuổi Tân Mùi của nó về sau sẽ chẳng ra gì. Tuổi ấy thiếu thời còn được, càng về sau chắc khó bề may mắn, sung sướng mãi, ấy là theo tử vi và kinh nghiệm qua một số người lớp trước có tuổi ấy, theo nhận xét của ông nội nó. Điều này Lão Đợi nói nhỏ với tôi hôm ăn mừng nó nhận công tác. Một công việc cử nhân, tiến sĩ con nhà khác có nằm mơ cũng không được!
Họ lấy đâu ra chừng ấy “củ”? Nào phải ít đâu? Chính vì lo lắng cho nó như thế, lão Đợi dặn nó rất kỹ lưỡng. Lão bảo “hiếm có nhà nào phúc hưởng đến ba đời.
 Đến lượt nó, họ Hoàng đã hưởng đại phú, đại lộc đến lượt thứ ba rồi. Thịnh mãi phải đến lúc suy. Phải lấy chữ đức làm đầu mới mong có được bền vững, trường tồn”.
Chả biết ra ngoài đời nó cư xử với người khác thế nào? Mỗi lần gặp tôi nó vẫn ngoan, ý tứ lắm.

Dự định đến cuối tháng chúng tôi mới về dự lễ khánh thành một công trình nho nhỏ ở đất Tục Lâm, nơi có huyệt đất tốt từ ngàn xưa. Nơi Vua Hùng chả nhớ đời thứ mấy mấy.. đã từng đến thưởng ngoạn cảnh non nước tang bồng.
Cả ngay khi hai Vua Bà dấy binh tụ nghĩa cứu nước cũng từng đến đây thành kính dâng hương ở cái am nhỏ, sau này được dựng miếu thờ. Dấu tích còn đến tận thời bây giờ. Huyệt đất ấy xưa kia mấy lần Cao Biền định trấn yểm nhưng không thành vì trong vùng có thầy phù thủy cao tay vốn là con dân đất này hóa giải.
Lão Đợi là nhà tài trợ, góp thêm chút tiền vào số vốn từ thượng tầng cấp xuống cho địa phương.
Người ta đã báo trước lên, mời lão về dự và lão hẹn với tôi hôm ấy, tháng ấy..cùng nhau về, nhớ mang máy ảnh “tôn tốt” chụp cho lão vài pô kỷ niệm. ( Đương nhiên ở địa phương thợ ảnh, phó nháy không thiếu, nhưng có chuẩn bị trước, chủ động từ nhà vẫn hơn, lão bảo vậy).

Ờ đi thì đi, mấy khi được đại gia mời?
Đột nhiên, mới sáng sớm lão gọi điện báo thay đổi là chuyến đi về Tục Lâm khởi hành ngay từ ngày hôm nay.

      Khi tôi đến lão Đợi đã đứng ngoài cửa. Thằng Chuếch cháu lão đang vòng xe quay đầu. Xế hộp của nó cỡ nhỏ, đổi hướng không đến nỗi khó, muốn quay đầu chả cần lùi, ra vào chỗ nào cũng dễ, kể cả đường hẹp, lối ngõ quanh co. Sân nhà lại rộng, chưa đầy hai phút nó đã quay xong đầu xe, nhằm hướng xuất hành.

Không hiểu tại sao đường ở quê lão tiếng là dưới đồng bằng vẫn nhiều dốc ngoắt ngéo khó đi như thế?
Đi rồi mới biết vì sao lão bảo Thằng Chuyếch lấy xe của nó chứ không bảo xe người khác. Nhà lão đâu có thiếu loại xe gì? Chọn xe nhỏ là có lý của nó.
Sau này tôi có hỏi và được lão giải thích: Quê lão có một quy định thành nếp, bất thành văn là “giữ truyền thống cũ. Đường xá, bờ tre lối xóm ngày xưa thế nào cứ giữ nguyên như thế”. Nhà cửa có anh xây lầu bốn, năm tầng, đường vẫn vòng vèo, quanh co vừa dốc vừa hẹp như thời bao cấp.
Tôi chả dám bàn gì về chuyện này. Chắc là nó có cái lý của nó. Mình ở xa đến biết gì mà tham gia, ý kiến ý cò?
Lúc chuẩn bị đi, lão có vẻ vội. Thậm chí không cả mời tôi vào nhà uống miếng nước. Chưa kịp hỏi lão mục đích, hành trình chuyến đi này? Điều này làm tôi thấy mình bị động và không khỏi băn khoăn.

Chợt hiểu: Người giàu cần phải sang, cần tăm tiếng như thế nào?

     Người ta cần giàu, có thể một đời, có khi gặp nước, chưa đến nửa đời đã giàu. Nhưng để thành sang có khi tốn đến mấy đời, mà vẫn chưa được sang.
Điều này cả lão và tôi cùng biết, nên lão mới có chuyến đi này.

Tôi chả là cái gì để làm sang cho lão. Một kẻ nghèo hèn, gàn gàn dở dở có gì trong bụng là tông tốc nói ra hết, chả biết để bụng là gì, nếu không có tiết mục hồi ký, hồi kiếc, chưa chắc lão đã để ý, quan tâm. Lão đưa tôi mấy lần về quê là có dụng ý riêng.

     Lão bảo: “ Phần đầu chú viết tương đối được. Nhưng có vài chi tiết chưa chính xác. Thí dụ có mấy chỗ chú nhầm, “Lốm” viết ra “Khốm”, sai tên địa danh, hướng đình quay sang phía đông chú lại bảo xoay sang hướng bắc.. Anh muốn đưa chú về để chú tham khảo thêm, viết cho thật chính xác. Kẻo mai ngày, người ta sau này đọc nghĩ là không phải viết về anh, mà là một người khác..”
Thực ra việc này tôi có chủ ý riêng của mình. Tôi đâu có phải viết thuê cho lão?
Chỉ là cuộc trải nghiệm, tìm hiểu cuộc sống và học hỏi đôi điều chỗ này chỗ kia, những gì mắt thấy tai nghe.
Vì sao nó lại như thế này mà không như thế khác? Có viết gì chăng nữa là do cái tâm, cái mong muốn của mình, đâu phải vì chút lợi lộc lão hứa hẹn. Lời hứa của lão, nhiều năm rồi tôi biết, nếu muốn tin cũng chỉ nên tin phần nào, từ từ mà tin, không vội!

“Vốn sống” dù đúng sai, hay dở thế nào mới là cái tôi cần, luôn luôn phải bồi đắp, bổ sung, nếu như tôi còn có nguyện vọng muốn viết. Không có chuyện hồi ký, hồi cót nào ở đây cả.

Chỉ là câu chuyện về một con người, một số phận, điển hình của cái thời người ta khi vui, hay hát bài “lá diêu bông”.

Để khỏi rắc rối và đỡ trình bày, tôi ầm ự cho qua chuyện. Tôi là người tự do. Không ai có quyền bắt buộc tôi phải như này, như khác, kể cả lão, đại gia lừng lẫy tỉnh này!

Mà tôi với lão đâu có ràng buộc gì? Không có hợp đồng giao kèo gì trong việc này. Mặc dù lão có hứa “ Khi nào sách in ra, được nhà nước giải thưởng, anh sẽ thưởng gấp đôi, gấp ba cho chú”. Hẳn lão nghĩ đấy là việc tôi khó lòng đạt được. Có phải cứ hay là được giải? Còn nhiều yếu tố khác mà cho đến bây giờ cụ thể nó ra làm sao, vẫn rất mơ hồ, tôi vẫn chưa hình dung hết ra được.
Có khác nào đánh vật nóc nhà? Có khác nào lão sẽ trả công cho tôi bằng lời hứa hão?
Điều này lão thật vớ vẩn. Tôi đâu phải con trẻ để không hiểu ý tứ của lão? Tôi thừa biết lão rộng rãi như thể nào và lão đang muốn gì?. Lão đâu phải như người ta “Ăn chơi không sợ mưa rơi”?
        Dẫu lão có trăm ngàn tỉ thì tất cả những con voi còn sống sót trên hành tinh này vẫn cứ không thể chui qua được lỗ kim, điều này tôi không lạ!
Nhưng thôi. Khỏi nói ra điều này. Vừa không cần thiết, lại mất vui mỗi khi tôi với lão gặp nhau.
Xét cho cùng điều này không chết ai, cũng chẳng hại gì, còn có cái lợi cho tôi trong công việc. Lão cứ nghĩ theo cách của lão và tôi cứ ngẫm cái sự của tôi cùng một việc, như hai mặt của một vấn đề, thì đã sao?

Tất nhiên là thằng Chuếch không biết chuyện này. Nó có vẻ băn khoăn. Loáng thoáng nó biết có chuyện viết lách gì về gia đình nó.
Bố nó bảo: “Ông già vẽ sự. Tự nhiên tự lành muốn thiên hạ chú ý.. chả có lợi gì cho việc làm ăn của cả nhà..” Tập đoàn lâm, khoáng sản bao lâu nay kinh doanh êm ả, thái bình không ai để ý. Không khéo vì cái danh hão gây trở ngại lớn sau này, vì chuyện viết lách vẽ vời cũng nên”.

Đã là kinh doanh không mấy ai tránh khỏi có điều thiếu sót. Lời lãi thịnh vượng cũng từ đấy mà ra. Ngay thẳng minh bạch được mấy người? Cứ ngay thẳng có mà hát chẳng đủ nghe, trò vè không đủ xem! Không  gian lận, lậu thuế, thời buổi này kiếm được đồng tiền đâu có dễ!
Thương trường là chiến trường. Có chiến trường nào không cần giữ bí mật, yếu tố quyết định thành công hay thất bại, đâu phải chuyện đùa?
Các chú nó cũng đồng ý kiến, không ai muốn vạch áo cho người xem lưng, để thiên hạ nhòm ngó vào chỗ nhạy cảm của cái dạ dày, nơi sâu kín trong cách làm ăn của mình cho thêm rắc rối.
Một người sâu sắc, kín đáo như ông nội nó, bỗng dưng giở chứng. Thích được người ta chú ý, đến chỗ nào cũng thích người ta gọi là “đại gia”. Xét cho cùng cũng chỉ là cái tiếng hão, cái “oai” chả mang lại ích lợi gì.
Hình như con người ta trở về già rất sợ người đời sau quên mất công lơn của mình, thích đề cao, tô phóng thành quả, thi vị nó theo khuynh hướng riêng cố hữu, thường quá mức của mình.  Con cái khuyên nhủ thế nào cũng không nghe. Chỉ là bằng mặt, mà không bằng lòng, đành phải chiều theo ý kiến ông nội nó. Đó là thái độ chung của cả nhà.
Chú nó mặc cả trước với tôi: “ Ông viết gì thì viết, mà tốt nhất là không viết là hay nhất. Đừng để ảnh hưởng đến công việc làm ăn của bọn này. Khi ấy đừng có trách..”
Ái dà, ra cái vẻ đe nẹt đây!
Thực ra ban đầu lão Đợi đề nghị, tôi cũng không mặn mà cho lắm với chuyện này. Chuyện nhà lão có gì hay ho để mà viết cơ chứ?
Chỉ là kiểu người cơ hội, khéo luồn lách và có chút mưu mẹo, mánh khóe vặt, một chút ích kỷ, hà tiện gặp thời, câu kết được với kẻ cần câu kết, gặp may chứ giỏi giang gì?

Các đại gia, tỷ phú nước người không nói. Đa phần đại gia nước ta không có mấy người giàu lên nhờ phát minh, sáng tạo, tìm được công nghệ mới trong sản xuất, kinh doanh, dành dụm nhiều đời.  Đương nhiên vẫn có những người đóng góp cho đất nước mà không xâm hại tài nguyên môi trường, đục khoét công quỹ để làm nên có, nên giàu.

Biểu dương mấy thứ tiêu cực chả hóa ra mình đồng lõa, khuyến khích đề cao tệ nạn, tiêu cực xã hội mà cả nước đang có phong trào đẩy lui và triệt tiêu nó hay sao?

Định là bỏ qua, chả muốn mất công vào cái việc mình không có hứng. Nhưng một khi đã đe nẹt, lại khác. Cái nghề liên quan đến con chữ có cái lợi hại của nó. Kẻ khác muốn trấn áp, đe dọa cũng khó, nếu không muốn lộ rõ thêm vẻ lố bịch của mình để rồi khó tránh hậu quả.

Là chuyện hư cấu, tên khác, việc khác, có muốn kiện cũng không căn cứ vào đâu để kiện. Còn như dùng bạo lực, xã hội đen chưa hẳn đã rung dọa được ai. Có lắm tiền nhiều của, cũng không dễ lấy tiền, lấy của đè người.
Xã hội dù có điên đảo đến đâu, vẫn phải có lề có nếp của nó, không thể lấy thúng úp voi, đảo lộn trắng đen, phải trái. Còn có dư luận và trên hết là luật pháp không dung túng.

Vậy thì sợ gì cơ chứ? Tôi sẽ viết về gia đình đại gia của lão theo cách của tôi, dù lão nghĩ và nói như thế nào. Tôi tự vấn an, và xoa dịu lương tâm mình như thế trước việc xem chừng có thể khó khăn!
Như đã nói ở trên rồi, chả có ràng buộc gì ở đây cả. Biết đâu chả thêm một câu chuyện để mỗi khi rỗi rãi đọc cho bè bạn nghe,kinh nghiệm thêm về một khía cạnh nho nhỏ nào đó của cuộc sống?
 Cầm bút mà hèn, tốt nhất là nên buông bỏ. Cầu lợi thiếu gì cách kiếm lợi, cần đến viết lách làm gì? Có thể trồng cây, nuôi gà, muốn nữa thì kinh doanh..Thiếu gì cách. “Lập thân tối kỵ hạ văn chương” chả nhẽ đến câu thành ngữ này tôi cũng không biết đến hay sao?

      Tâm tính, thói quen, cách hành xử của cha con lão Đợi mấy chục năm qua lại, tôi không lạ. Điều mà tôi chưa rõ là thế hệ thứ ba, như thằng Chuếch này có ý nghĩ gì trong đầu? Ham muốn tới đâu?
Không thể hỏi trực tiếp như cánh nhà báo phỏng vấn nhân vật được. Chỉ có thể quan sát, ngẫm nghĩ, mới có thể tìm ra lời giải câu hỏi này.
Thằng Chuếch không biết cha mẹ, ông bà nó có dặn dò nhắc nhở gì không, có vẻ kín lắm.

Xe chạy được mấy chục cây số nó vẫn chả nói câu nào. Đường về quê nó không lạ mà cặp mắt nó luôn đảo, lúc lúc nhìn trộm sang tôi, rồi lại dán vào màn hình định vị vệ tinh gắn ngay trước mặt.
Đường đi tới đâu, hiện rõ đoạn đường tới đó. Khoảng cách từ X đến Y, tốc độ..hành trình hướng dẫn.. Kể cả người không biết đường, cũng không cần, không phải hỏi ai. Thời công nghệ cao, máy móc đa phương tiện, đến lái xe công việc vất vả xưa nay giờ cũng nhàn hạ.

Giờ thì xe đang chạy quãng đường song song với một con sông. Màn hình hiện rõ dòng sông xanh uốn khúc như được nhìn thấy từ trên máy bay. Cả ba ngồi trên xe im lặng, không ai nói câu nào. Tôi muốn phá tan sự im lặng:
- Hình như hôm nay đường vắng xe. Thứ bảy mà ít xe đi lại thế này kể cũng lạ?
- Vậy chú không biết à? Nghe nói đâu như xăng tăng giá, đám lái xe chạy hạn chế hơn thì phải – Lão Đợi lên tiếng.
 - Không phải đâu ông nội ạ - Thằng Chuếch góp lời – Hai hôm nay có đám tang mẹ bà H đại gia ở tỉnh Y. Nên đường mới vắng để nhường đường ưu tiên cho các đoàn thăm viếng. Cơ quan cháu hôm qua cũng vừa mới đi. Cháu chưa bao giờ thấy có đám tang nào lớn như đám tang này. Riêng tiền phúng viếng..
Nghe đến đây, lão Đợi vội cắt lời thằng cháu:
- Chuyện. Người ta là nhân vật lớn, đám làm to là lẽ đương nhiên. Cháu nói với hai ông ở đây thì được, chỗ khác không nên. Đấy là chuyện rất nhạy cảm, không phải lúc nào, ở đâu cũng nhắc đến được, cháu nhớ chưa?
-  Dạ cháu nhớ!

Tôi đỡ lời lão. Rằng thì là ba cái chuyện lẻ tẻ ấy, bây giờ đâu có còn quan trọng. Đám hiếu, đám hỉ thời bây giờ chả ai lạ người “ Có điều kiện” tổ chức linh đình như thế nào. Người ta phúng viếng toàn tiền đô chứ không phải hoa quả, bánh trái với cái phong bì lép như dân thường.. Chỉ có điều trong hoàn cảnh chung khó khăn hiện nay, nếu có cũng chẳng nên bày vẽ rênh rang như thế. Khó vào mắt thiên hạ đã đành, về lâu về dài thực chẳng nên. Nói thực với bác nói gì thì nói, đại gia ở xứ ta nặng về phô phang bề ngoài mà thiếu hẳn cái đầu tư chất xám về chiều sâu..

- Biết thì biết thế, đâu phải cái “biết” nào cũng đem ra để mọi người cùng biết? Chú .. mà không hiểu chuyện này ư?

Tôi ngớ người trước câu nói này của lão. Mặc dù vẫn có ý giữ gìn, vậy mà mình lại sơ hở chuyện chả liên quan gì tới mình.
Mình chủ quan cho rằng thời buổi công nghệ thông tin chẳng ai giấu được điều gì. Với lại ngày nay xã hội cởi mở hơn, những chuyện đại loại như trên đâu còn là đề tài cấm kỵ?  Chỉ còn vài nước khắc nhược, chuyện đời tư của những nhân vật lớn mới thuộc “bí mật quốc gia”. Ở nước ta đâu có tồn tại điều này? Miễn là đừng vu khống, bôi nhọ hay xúc phạm đến cá nhân, còn thông tin về dững cái khác cứ việc vô tư đi. Nhưng mà thôi. Lại thôi, chả nên tranh luận. Mất vui.

Lão Đợi hình như cũng muốn thế, chuyển sang chuyện khác:

- Hôm nay anh sẽ dẫn chú đến thăm hai người trong số những bạn học thời niên thiếu của anh. Toàn những “nhân vật nhớn” cả. Đúng là đất Tục Lâm không hiếm hiền tài. Hiềm nỗi kết cục cuộc đời chẳng ai giống ai..

Điều này là đương nhiên. Người ta mỗi người một phận. Đến như anh em sinh đôi cùng một mẹ sinh cùng một ngày,  cuộc sống còn còn chả giống nhau, huống chi người đời? Tôi tò mò muốn hỏi thêm, nhưng lão Đợi lại lảng sang chuyện khác.

Có thể lão không muốn nói trước, làm cuộc gặp sắp tới kém hấp dẫn, hoặc muốn dành cho tôi sự bất ngờ chăng?
Trước khi thăm viếng hai nhân vật lớn, chủ đích của chuyến đi, lão bảo thằng cháu lặp lại hành trình hệt như các bận trước. Thoạt tiên là đến ủy ban xã, thăm chủ tịch bí thư. Mặc dù người ta rất bận, nhưng các đồng chí ấy đón tiếp niềm nở, vồn vã hơn cả mức bình thường. Không hẳn vì lão là cựu công dân của địa phương này, hay cựu giáo chức từng có nhiều năm tháng dạy học ở đây.
Cái mà cả đôi bên không hề nói ra nhưng đều ngầm hiểu.
Ngay cả những đại gia còn đang sống, đang cư trú ở đây chưa ai hành xử được như lão. Duy nhất có ông Việt kiều ở Mỹ, năm ngoái về thăm quê là đóng góp cho quê nhà số tiền gấp đôi số tiền của lão để tu bổ lại đình làng vừa được nhà nước xếp hạng.

Người làm ăn trong nước thì chưa hề có ai. Trong hoàn cảnh kinh tế hiện nay, ai cũng hiểu làm được như thế là một cử chỉ hết sức không bình thường và đáng được ghi nhận với lòng biết ơn.
Với tôi, tôi nể trọng lão hơn vì một lý do khác. Nửa thế kỷ trước lão là con gia đình bị quy thành phần, đã từng bị tịch biên hết cửa nhà, của nả, phải bỏ đất này mà đi. Như người khác, không khỏi niềm oán thán với địa phương.
Lại lấy ơn trả oán, không phải ai cũng làm được. Có thể lớp cán bộ  bây giờ  thuộc lớp hậu sinh không biết việc này, nhưng tôi biết. Có đến chục bận lão nhắc đến điều đó khi có ai vô tình gợi lại chuyện có liên quan về cái thời gian truân ấy của gia đình lão.

Lần nào cũng vậy, nhắc câu chuyện đó xong, lão kết một câu nôm na theo kiểu quê kiểng rất đặc trưng:” Hòn đất to bao giờ cũng nổi lên trên, bất kể người ta có cày đi, bừa lại thế nào”. Ở trung tâm xã trở ra, bất chợt tôi nhớ lại câu nói này của lão. Nó chính xác một cách kinh khủng. khiến tôi lặng người một lúc lâu. Thầm phục con người trí lự, hành sự thật cao tay.

Nghĩ đến vận hội vần xoay của đời người, của số kiếp. Nghĩ đến một cái gì đó như một trật tự tự nhiên khó thay đổi. Vẫn là chuyện giàu nghèo, bất bình đẳng trong xã hội..
Phải chăng qua một hội sáu mươi năm đồng hồ, bánh xe lịch sử lại lăn qua chỗ nó từng qua?
Chỉ có điều tên gọi sự vật đã khác và tâm thế con người cũng khác?

Thực ra năm mươi triệu đóng góp xây dựng trường mầm non so với tài sản kếch xù của lão chả thấm vào đâu. Chỉ như cái rơi cái vãi. Nhưng ở đời thiếu gì anh giàu có hơn chả bao giờ làm được việc này? Thậm chí có anh đã nứt đố đổ vách còn tham thêm chút của, tiếc rẻ ngoài đời không cần phân vân vun thêm vào cho mình.
So với “Đại gia giường bạc tỷ”, “Đại gia gà mạ vàng trang trí cao lầu”.. Lão xứng đáng được tôn trọng hơn nhiều. Được đi cùng với lão là vinh hạnh bản thân. Tôi nghĩ vậy.
Đột nhiên thằng Chuếch cháu lão hỏi:

- Hai ông có muốn lên Tam Đảo một chuyến nhân thể ngày nghỉ cháu đưa đi?
Lão cười hờ hờ, có ý muốn hỏi tôi. Tôi nghĩ ông cháu lão nói thực, chứ không phải có ý muốn thử mình về tư cách qua vụ này.
Thời bây giờ nhà nghỉ, khách sạn với thành kiến xã hội không còn như các năm trước. Có nhiều người lắm tiền thì cũng phải có chỗ tiêu tiền, chẳng có gì khó hiểu.
Tôi bảo thôi. Không phải tôi khách sáo hay sợ chịu ơn lão cho việc vui chơi này. Chỉ là tôi không thích, thế thôi.
Tự nhiên tự lành đến cái nơi mình đã đến vài ba bận vì những việc khác gần như thông thuộc chỗ ấy  rồi, thực chả có gì hứng thú.
Cũng lại toàn người với ngưới, với giá cả cực kỳ đắt đỏ. Mất công gò lưng ngồi xe..

- Chú chả thích thì ta ra đình, rồi tôi ra mộ viếng các cụ..
Ngoài đình đã có lần tôi kể khá chi tiết, chả có gì để nói thêm. Nhưng khi đi thăm khu mộ của gia đình lão, tôi đặc biệt chú ý nhưng chịu không phát hiện được chi tiết gì đáng giá. Cũng như các khu mộ khác trong vùng. Khác chăng mỗi dòng họ có khu vực riêng xây tường bao xung quanh.
Năm xưa lão về có tu bổ thêm, xây thêm cây hương ở giữa khu mộ và cái cổng có hai cánh, khóa đóng mở hẳn hoi. Nếu có gì đặc biệt thì là chỗ ổ khóa này. Cả khu nghĩa trang của làng người ta không đóng không khóa. Muốn ra vào chỗ nào cũng được, duy nhất khu mộ nhà lão cẩn thận như thế.
Tìm mãi không thấy chìa khóa theo sự chỉ dẫn bằng điện thoại của ông em, lão lẩm nhẩm xin phép các cụ  bảo chúng tôi bước qua tường rào xây theo kiểu tượng trưng. Hình như việc này làm lão áy náy. Dọc đường đến nhà đại gia thứ nhất lão có vẻ trầm ngâm, không nói câu nào.

   …Lễ lạt xong, cháu lão lại nhắc lần nữa về việc có nên lên Tam Đảo hay không?

Thực tình mà nói, thằng Chuếch không định làm một phép thử thăm dò. Nó chưa lần nào lên núi Tam Đảo, muốn nhân chuyến này đi cho biết đường. Lỡ mai này bạn gái nó có rủ đi thì nó đã biết đường đến nơi ấy rồi. Định vị của xe chỉ có thể chỉ dẫn đường đi chứ không chỉ dẫn nơi ăn, chốn ở khu du lịch sinh thái như thế nào.

Còn lão Đợi có muốn “mát mẻ” một chút cũng là lẽ tự nhiên. Như thể người ta uống một lon bia giải khát, hay tách cà phê, chả có gì quan trọng. Người giàu cũng có cách riêng để tiêu tiền. Lâu lâu đám con của lão vẫn thưởng cho bố một chuyến pich nich như thế, để lão dối già. Xe chuyển hướng, nhắm tới đại gia thứ nhất.
Chúng tôi đang đứng ngoài khu vườn có tường xây bao khá cao. Chỉ nhìn thấy phần trên khu biệt thự hoành tráng, mái lợp ngói đỏ Hạ Long. Có những con nghê đúc bằng đồng chầu ở hai bên. Ở chính giữa là ô hình mặt trăng khảm nổi bằng đá quý, nguyên khối.
Chả rõ thực hư thế nào, thấy lão Đợi bảo: “Về phong thủy như thế này là sai. Rồng chầu mặt nguyệt thì đúng, chứ nghê chầu nguyệt là cái sai lớn. Khi công trình đang làm anh đã góp ý ông ấy không chịu nghe. Giàu có trên nền tảng thiếu hiểu biết, khiếm khuyết về văn hóa quả thực là một tai họa!”
Thấy tôi có vẻ không hiểu, lão bảo để khi về, lão sẽ giải thích thêm, vì sao có câu nói như vậy. Vừa lúc cánh cổng đúc bằng gang chợt mở. Ra đón khách là một người đàn ông ở quãng tuổi chia trung bình giữa tôi và lão Đợi. Nghĩa là không quá già và không còn trẻ, chừng ngoài năm mươi.
Người này tai vểnh, bàn tay to, cặp môi mấp máy, gáy phẳng, cổ cực ngắn. Rất khó nói thuộc tuýp người nào? Riêng cặp mắt có nét gì hao hao giống thằng Chuếch cháu lão đợi. Ông ta có giọng nói khàn khàn như người đang bị viêm họng, tiếp chúng tôi một cách ơ hờ, không có ý gì vồn vập, mặn mà.

Trước lúc đến đây lão Đợi có “trích ngang” về người này một quãng: “Ông này nguyên trưởng trạm kiểm lâm, có họ bên ngoại mấy đời với tôi. Ông cố nội  ông ấy xưa là bần cố nông được chia hương hỏa cải cách ruộng đất. Khu biệt thự này chính là nền cũ ngôi nhà ngói năm gian nhà cũ của gia đình tôi, ở đến đời thứ mười bị mất”.

Năm tháng qua đi, chuyện ân oán lâu ngày nhạt dần. Không còn ai nặng nề, day dứt về chuyện cũ. Lâu lâu lão Đợi về làng vẫn đến chỗ này chơi. Vừa là thăm nơi chôn rau cắt rốn của mình. Hai là nếu có cơ hội, mua lại được chỗ này, dẫu có đắt lão cũng mua. Lão sẽ cho xây nhà từ đường để con cháu lâu lâu có về thăm quê, thờ cúng tổ tiên có chỗ tụ họp. Nhiều lần như thế trở nên thân thiết, quên hẳn chuyện cũ đã qua của cái thời không mấy người muốn nhắc tới. Vả lại người của thời đó giờ chẳng còn mấy người, lớp trẻ lại không quan tâm.

Chủ nhà bảo khi xây khu biệt thự này con trai ông ta định làm khu du lịch sinh thái. Du lịch nhà vườn. Chỗ này gần sát bờ sông, vị trí cực đẹp. Từ đây ra ngoài thành phố chỉ hơn chục cây số, lại là trung tâm của cả ba khu du lịch tâm linh nhất cả nước, hiếm có nơi nào có vị thế như vậy. Các nhà nghỉ thời bây giờ người ta thường hay chọn nơi ngoại vi thành phố. Nơi có không gian thoáng đãng. Không mấy ai thích nghỉ giữa trung tâm thành phố vì sự ồn ào cũng như vài điều bất tiện khác.

Nhà nghỉ xây xong. Vườn cây cũng trồng đâu vào đấy, bắt đầu có hoa rồi có quả. Có một số thứ chả đâu bằng .. thì đột ngột anh con trai duy nhất bị bắt.
Vụ mấy trăm bánh hêroin bên Bắc Giang có dính líu đến anh ta. Lo liệu mãi mới qua được cái án tử, nhưng cũng hơn chục năm nữa người trai ấy mới có thể trở về nếu anh ta không bị chết bệnh hay chết tai nạn trong tù.
Năm năm qua, khu du lịch sinh thái trong dự tính đành bỏ dở. Ông bố ở nhà được anh con nhắn về bán tất khu này để lấy tiền lo tiếp tế cho anh ta và để bố dưỡng già. Đúng ngay thời điểm bất động sản đóng băng, bán đâu có dễ?
Giá như cách đây một vài năm, không đắt thì rẻ, còn có người mua. Đến như lão Đợi từng có dự tính như thế mà lần này chưa thấy ý kiến gì? Hoặc là lão ngấm ngầm trong bụng dự tính chi đó mà mình chưa hiểu?
Tôi thấy tốt nhất là không nên hỏi.
Với lại không khí có phần ảm đạm, tự nhiên cảm thấy mất hứng thú tìm hiểu hay tò mò vốn là thói quen không được nhã của tôi.
Theo yêu cầu của lão Đợi,  chủ nhà vẻ mặt không vui nhưng vẫn chiều lòng, dẫn cả bọn mấy ông cháu đi lòng vòng một lượt.

Chỗ này vườn hoa cây cảnh, chỗ kia bể bơi lát đá nhập ngoại trắng muốt. Cây bon sai uốn éo hàng hàng.
Đột ngột hiện ra một dãy dài toàn giàn su su, bầu bí, dưa chuột và cả đám ngô trồng đã phun râu. Đây chắc hẳn là  chủ nhân mới làm để đối phó tình thế, nguồn sống cho những người ở lại. Một ông già và hai đứa cháu, con của kẻ xa  nhà.
Ông ta bảo:” May mà tôi vẫn đứng tên trong sổ đỏ, không thì dạo đó xong rồi”. Đôi mắt nhỏ của ông ấy chợt ánh lên chút tia sáng hiếm hoi rồi chợt tắt.
Chủ nhà có ý mời cơm nhưng lão đợi bảo là đã có hẹn với người em, trưa nay chúng tôi sẽ ăn cơm ở đó. Chủ nhà cũng không giữ. Hình như ông ta khẽ thở dài. Tôi bắt gặp cái nhìn như có điều thắc mắc tự nơi ông. Tôi cố giữ vẻ điềm nhiên, vẻ mặt của kẻ vô cảm, vốn ghét cay ghét đắng đối với mình!
Bữa ăn tạm gọi là “bữa căn cơ”. Thức ăn vừa đủ. Cá, bánh đa nướng, chút canh sườn. Được mỗi cái là nóng sốt. Món đãi khách của kẻ lõi đời từng trải, biết hạn chế phí phạm tối đa.
Có nhiều cách để hiểu khi lão Đợi đưa bà em dâu một triệu đồng. Lão nói “Anh báo về, thím đã làm cơm, gọi là một chút, thím cầm cho anh vui lòng”. Bà em dâu cương quyết không cầm. Nói:”Bác về đây như về nhà, em có bán cơm đâu mà lại cầm tiền của bác?”. Thấy lạ. Như kiểu thanh toán sòng phẳng?

Lão Đợi cố ý làm thế, hay vợ chồng người em giữ kẽ?
Không hiểu.
Tốt với nhau thiếu gì cách? Tôi nghĩ. “Thanh toán” kiểu này hơi kỳ. Vợ chồng ông em vào hạng trung lưu. Có thiếu là thiếu biệt thự, xe tỷ chứ hẹp gì bữa ăn?
Được cái không khí bữa cơm thân mật, vui.
Ăn ngon nhất là những khi như thế, nên cái sự phân vân của tôi mất đi rất nhanh.

Chỗ quan trọng nhất của chuyến đi bây giờ mới tới.  Lão Đợi bảo “Anh đãi chú tắm bùn”. Mình vốn dân dã không cầu kì, nghe nói tắm bùn cũng không ham lắm. Với lại nghe đến “bùn” cứ thấy ghê ghê, sờ sợ thế quái nào ấy. Chả biết bùn sạch hay bùn bẩn, công năng như thế nào đối với sức khỏe, lại quá nhiều công đoạn rắc rối, nên tôi từ chối.  Lão có vẻ không hài lòng, nể lão, thì đi.
Chưa thấy ở đâu có điểm tắm nước nóng, tắm bùn kỳ lạ như chỗ này. Đây là cơ sở của ông bạn học thời trẻ của lão Đợi hồi cùng trường sư phạm. Ông ta là dạng bà con gì đó với  một ông dưới Hà Nội nay đã nghỉ hưu.
Thấy nói đầu tư vào đây ngót trăm tỷ, đến giờ vẫn chưa hoàn thiện. Khu nhà nghỉ dưỡng xây trên đỉnh núi, đến giờ chưa hoàn thiện. Nó đang đứng trước nguy cơ phá sản vì nợ đầu tư quá mức, hiệu quả thu lại không đáp ứng theo lối cung vượt quá cầu.
Ông chủ đi vắng, ( chắc là đi đâu đó kêu gọi đầu tư, bà vợ giấu không muốn tiết lộ ).
Bà chủ thoạt đầu lại cứ tưởng người làm công, ăn mặc đơn giản như người làm thuê, quần áo cu cũ, có phần luộm thuộm. Được cái nhanh mồm miệng. Lão Đợi nói nhỏ đủ cho tôi nghe: “Hoa khôi khu vực sáu tỉnh ngày trước đấy”. Tôi thực tình không dám tin điều lão nói. Lẽ nào hoa khôi của cả khu vực bây giờ lại có hình dạng như thế kia?
Xe theo một lối nhỏ vòng veo lên cái sân tương đối rộng trên đỉnh. Trước mắt mình là tòa lâu đài đúng hơn là một nhà nghỉ dưỡng.
Khen cho con mắt tài hoa, óc thẩm mỹ của người thiết kế công trình.
Chủ nhân của nó nói với lão Đợi:” Trước khi xây chỗ này hai vợ chồng em đi thăm quan các khu du lịch hạng sang của hơn chục nước. Mua mấy bản thiết kế, sau mới chọn kiểu dáng như bác thấy. Lại chọn nơi đỉnh núi này, riêng công vận chuyển vật liệu xây dựng đã bằng người ta xây công trình tương tự dưới chỗ đất bằng. Thợ cũng là thợ tuyển từ các nơi về, lành nghề và độc cả.. Bác bảo tốn kém là việc đương nhiên..”
Có thể đúng như thế thật khi chúng tôi vào thăm nội thất. Gỗ làm trần và ốp tường giá cỡ vài ba triệu một mét vuông. Đá lát nền là sứ thủy tinh hoa văn mạ vàng mang từ bên Ý đại lợi sang. Bồn tắm bằng gỗ đặc biệt đặt mua mãi trong Nha Trang. Chỉ ở đó mới có cơ sở nhập loại thiết bị bền hơn tứ thiết trong nước. Từ cái ga trải giường cũng khác thường, chưa nói đến bàn tủ, thiết bị trong mỗi căn phòng.
Bà chủ nói: “Giá buồng một ngày một đêm dao động từ ba đến năm triệu”. Toàn bộ khu này cả thảy có hơn trăm buồng như vậy. Đặc biệt mỗi phòng lại bài trí một kiểu khác nhau, màu tường, di đô cũng mỗi phòng một vẻ. Các bức tranh trên tường do các họa sĩ thuê từ kinh đô lên chép theo tranh thời phục hưng của Ý, Pháp. Đặc biệt không có tranh Tàu.
Mãi sau này tôi mới biết thêm một chi tiết nữa về gia chủ. Ông ta năm bảy chín từng giữ chốt trên biên giới, có lần suýt mất mạng. Có lẽ kỷ niệm này gây ấn tượng mạnh khiến ông mất hứng thú về tranh thủy mặc vốn nổi tiếng của người Trung Quốc chăng?
- Cái sai lầm chết người của ông chủ công ty nghỉ dưỡng này là ở chỗ nào chú biết không?
Tôi thành thực trả lời chưa rõ. Cái tầm “Vĩ” này quá lớn đối với tôi. Tôi chưa từng thấy cái “đuôi bạch tuộc” nào đẹp kỳ  quái như cái “đuôi” này. Nhưng khi nhìn từ trên cao xuống các khu nhà bên dưới thì tôi hiểu.
Phía xa xa là những làng mạc vẫn mang dáng dấp thế kỷ trước. Bên cạnh những ngôi nhà cao bốn năm tầng vẫn còn rất nhiều những căn nhà tạm bợ, khiêm tốn đến cay mắt. Những đám ruộng ảm đạm và những chú bò gầy giơ xương. Ngay trung tâm khu nghỉ dưỡng đường xá có chỗ còn nham nhở, nhà cửa xây cất lộn xộn, màu mè.. chưa giấu được sự gắng gượng, hụt hơi.
Một cái gì khập khễnh vô duyên kiểu như con công đứng giữa bầy ngan. Ông chủ đã quá cao hứng mà xây dựng nên khu này?
 Từ đây về thành phố khá xa, không gần trung tâm đã đành, lại giao thông chưa phát triển. Nói theo khẩu ngữ: “Cơ sở hạ tầng còn khiếm khuyết”. Nó ngự ở một nơi chưa thực đắc địa vì tỉnh còn nghèo, dân trí không cao. Các “thượng đế” còn thưa thớt,  hiếm khi đến chỗ này.
Bằng chứng là khi chúng tôi đến có duy nhất một đoàn hơn chục người của cơ quan nào đó đến mua vé, tắm ào cái rồi đi ngay. Không ai ngó ngàng tới các phòng “Víp” chúng tôi đi thăm quan vừa rồi.
Có cuộc trao đổi riêng giữa lão Đợi và bà chủ công ty. Tôi đoán bà ta muốn sang tay cho lão cơ ngơi này.Lão ậm ờ thôi chứ không hứa hẹn điều gì. Nhưng tôi đoán lão sẽ không mua chỗ này kể cả bà chủ có chấp nhận bán lỗ để tháo vốn, trang trải nợ nần.
Đúng là người giàu vẫn có cái khổ, cái lo của người giàu.
Người bên ngoài ai chả ước ao được giàu có, sang trọng như bà chủ cơ ngơi du lịch sinh thái chúng tôi vừa nhìn thấy tận mắt những thứ vừa rồi?
Không phải vô tình lão Đợi đưa tôi đến đây. Cũng không phải lão muốn tạo thanh thế, thông qua sự giàu có của các đại gia bạn bè.
Lão muốn tạo cho tôi hình thành một phép so sánh. Vì sao mà lão thành công mà các người kia lại thất bại, hoặc đang dần đi đến thất bại?
Không cần phải suy nghĩ nhiều, cả tôi và bạn cũng thực dễ hiểu, sự hơn hẳn vượt trội của tập đoàn đại gia nhà lão. Một mô hình “Gia đình Việt Nam giàu có nhờ chữ Đức mà nên” theo lời lão nói.
Không. Cái mô hình ấy từ lâu tôi vẫn rất muốn, vẫn hình dung mãi mà chưa ra.
Năm thằng con trai, năm ông giám đốc, hai ông còn là tổng giám đốc, có mấy gia đình được toàn diện như thế?
 Lại là anh em như chân với tay, đầm ấm và trọn mọi bề. Thực sự là không thể chê một mô hình gia đình như vậy được.
Dẫu có tâm địa ghen ghét của người nghèo kém hiểu biết đối với người giàu có hơn mình cũng không thể nghĩ méo, nghĩ lệch đi được
Nhưng liệu có phải “Phú quý sinh lễ nghĩa” hay còn cái gì khác? Vì vốn tài nguyên cả một khu vực rộng lớn đang nằm trong tay các con lão hay nhờ phúc ấm tổ tiên??
Đã hết giai thời để viết về “con chó của lão Hạc”, hay chai rượu của Chí Phèo/ Mỗi thời có công việc riêng của nó, chẳng nên lập lại.
Không phải ngẫu nhiên mà các tác phẩm hài hiện nay được truyền tải  liên tục đủ mọi phương tiện thông tin nhiều đến thế. Thay vì cho những tác phẩm mang tính xã hội sâu sắc nhưng mà nhức buốt. Đó là cách an toàn, lại ăn khách nhất trong giai đoạn lịch sử chưa hết”Quá độ” này.

Viết cho đúng, cho đủ theo yêu cầu của lão Đợi thật không dễ,  thực lòng không mấy hứng thú. Viết theo tâm cảm và suy nghĩ của riêng mình chắc hẳn sẽ gai góc và khó tránh khỏi rắc rối.
Chưa bao giờ công việc viết lách lại nhiều phức tạp, rắc rối như lúc này/
VIẾT HAY KHÔNG VIẾT?
Thằng chuếch thấy tôi buồn buồn, đột nhiên nó hỏi:
- Ông đang nghĩ gì thế, có gì làm ông không hài lòng sao?
- Không. Chả có gì. Chỉ là tự nhiên thấy hơi tức ngực, hơi đau đầu tý thôi – Tôi trả lời nó – Xe trên đường về - Nói thế chứ nói nói gì nữa đây?

 

*****

 

 

 

Phần nhận xét hiển thị trên trang