Thí sinh dự thi tại điểm thi THCS Đống Đa (quận Bình Thạnh). Ảnh: Mạnh Tùng.
Đặng Văn Sinh
Trước hết, xin hoan nghênh những người ra đề đã phớt lờ lệnh chỉ của Ban Tuyên giáo trung ương, dám dũng cảm đưa bài thơ của một thành viên Ban Vận động Văn đoàn độc lập Việt Nam (BVĐĐĐLVN) vào chương trình thi môn ngữ văn Trung học phổ thông quốc gia niên khóa 2017 - 2018. Bởi trước đây ít lâu, Ban Tuyên giáo của ông Võ Văn Thưởng đã có công văn chỉ đạo Bộ Giáo dục không đưa sáng tác của các nhà văn, nhà thơ là thành viên của BVĐĐĐLVN vào sách giáo khoa.
Thế nhưng, rất tiếc là, bài thơ được trích đoạn lại là bài thơ thuộc loại tầm tầm của Nguyễn Duy trong khi ông có khá nhiều bài nổi tiếng mang tầm tư tưởng thời đại, có sức cảm hóa tâm hồn bạn đọc, bởi Nguyễn Duy thuộc lớp nhà thơ tài năng, giầu bản lĩnh và lúc nào cũng canh cánh bên lòng nỗi niềm "ưu dân ái quốc". Có thể nói, đây là một đề thi mà người ra đề rất hạn chế về năng lực thẩm thơ dẫn đến tình trạng nửa dơi nửa chuột, khiến cho học sinh lúng túng trong việc cảm thụ và phân tích tác phẩm.
Về thể loại "Đánh thức tiềm lực" là một bài thơ TỰ DO cấu trúc như một đoạn văn xuôi, tuy có vần điệu nhưng đọc nghe trúc trắc, khó nhớ. Cũng xin nói, bài thơ được viết từ những năm tám mươi của thế kỷ trước, khi mà hệ thống kiểm duyệt còn rất khắt khe, những nhà "kiểm dịch" xoi mói đến từng dấu chấm, dấu phẩy, thì việc đưa được những hình ảnh đối lập tạo nên sự mâu thuẫn đòi hỏi phải có câu trả lời sòng phẳng như: "sông giàu đằng sông và bể giàu đằng bể/ còn mặt đất hôm nay thì em nghĩ thế nào?/ lòng đất rất giàu, mặt đất cứ nghèo sao?" đã là một sự phát hiện đáng ghi nhận. Nhưng đấy là kiểu tư duy "bài ca muôn thuở" về một đất nước "rừng vàng biển bạc" luôn véo von trên miệng các nhà lãnh đạo quốc gia cũng như các văn nghệ sĩ "quốc doanh" luôn ngồi trong tháp ngà ngộ nhận về con người và đất nước mình.
Có thật là Việt Nam giầu tiềm lực thiên nhiên ban tặng, hay là một quốc gia đất chật người đông thiếu hẳn một không gian sinh tốn tối thiểu? Là đất nước có tài nguyên phong phú hay là vương quốc của những thân phận làm thuê vĩ đại, tá túc trong những ngôi nhà ống mờ mờ nhân ảnh như âm cung và cứ mỗi ngày đêm lại hiến tế cho tử thần ba chục mạng người bởi tai nạn giao thông?
Chính vì quá tự hào về loại tiềm lực ảo ấy mà đất nước mãi mãi vẫn không cất cánh được, mãi mãi vẫn chỉ là một quốc gia nghèo đói và lắm tệ nạn xã hội mà tham nhũng được xếp lên hàng đầu.
Về phần yêu cầu, ở mục 1 "Đoạn trích được viết theo thể thơ nào?", với một học sinh sắp sửa tốt nghiệp THPT, thì đây là một câu hỏi khá ngô nghê. Bởi ngay từ bậc THCS các em đã được học khá nhiều thể loại thơ văn, được thày cô giảng giải với vô số giờ lên lớp, nếu chỉ hỏi để "thưởng" điểm thì thiếu gì câu thông minh hơn mà học trò vẫn trả lời được.
Mục 4: "Theo anh/chị, quan điểm của tác giả trong hai dòng thơ "ta ca hát quá nhiều về tiềm lực/ tiềm lực còn ngủ yên..." có còn phù hợp với thực tiễn ngày nay không? Vì sao?". Đây là một cái bẫy đánh đố học sinh. Với loại "ngồi nhầm chỗ" chắc sẽ tắc tị, mà đối tượng này thì hơi nhiều đấy. Số khác có tư duy hình tượng, nắm được vấn đề, nhưng không hiểu ẩn ý người ra, sẽ tập trung vào phản biện. Và khi hứng lên, mạch văn tuôn chảy, sẽ có nhiều em "phạm húy", chưa biết chừng bị giám khảo hạ điểm "0" bởi "dám khôn hơn" các nhà lãnh đạo "đỉnh cao trí tuệ".
Chính vì thế, yêu cầu các em viết một đoạn văn 200 từ về sứ mệnh "đánh thức tiềm lực đất nước" của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay" khác gì đánh đố, bởi, nhiệm vụ chính trị to lớn "đánh thức tiềm lực đất nước" mà ngay cả một dàn lãnh đạo với học hàm học vị cao nhất thế giới còn lúng túng, đến nỗi phải cho ngoại bang "thuê" những vùng yếu địa đến cả trăm năm, thì cá nhân các em phỏng làm gì đươc? Những câu hỏi giáo điều, sáo rỗng và nông cạn như thế làm sao "đánh thức" được tiềm lực? Sự thật là, các tác giả ra đề quên đi một điều quan trọng, tiềm lực lớn nhất chính là con người, mà chủ yếu là thế hệ trẻ đang ngồi trên ghế nhà trường.
Không đánh thức được loại tiềm lực này thì đất nước mãi mãi chỉ là một xứ sở gia công, là địa bàn lý tưởng chứa rác thải của thế giới, nhất là quốc gia "có đường biên giới chung với tỉnh Quảng Ninh" như một ông bộ trưởng trong chính phủ "kiến tạo" của thủ tướng Nguyễn Xuân phúc đã tuyên bố. Và đây cũng chính là chỗ hạn chế của bài thơ bởi Nguyễn Duy không có một dòng nào nói đến tiềm lực ẩn tàng trong mỗi con người.
Chí Linh, 25.6.2018
Đ.V.S
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét