Nguyễn Trãi

Chu Mộng Long: Hôm nay là ngày giỗ cụ Nguyễn Trãi, hậu bối xin dành cho cụ mấy dòng tưởng niệm.

Cụ xứng danh là nhà chính trị, quân sự, văn hóa lỗi lạc nhất mọi thời đại. Tôi hoàn toàn tin cái tâm thực sự trong sáng của cụ, đúng nghĩa “Ức Trai tâm thượng quang Khuê tảo”. Những cụ khác có được triệu người ngợi ca tôi cũng không hoàn toàn tin. Nhiều kẻ gian hùng vẫn làm nên cơ nghiệp.

Vì cái tâm hoàn toàn trong sáng nên cụ mới bị cái oan thấu trời xanh.

Giá như cụ đừng hăm hở ra làm quan lần nữa khi đã ngoài 60. Tôi biết cụ không phải ham ghế mà chỉ vì Bui một tấc lòng ưu ái cũ/ Đêm ngày cuồn cuộn nước triều Đông. Cụ chỉ vì dân vì nước mà cụ rơi vào cạm bẫy của bọn gian thần. Cụ thắng giặc Minh mà không thắng nổi những người cùng đồng cam cộng khổ với mình. Trong 100 người theo cụ đánh giặc Minh có đến 90 người tệ hại hơn giặc Minh. Cụ không ngờ chính cụ cởi cái gông của giặc ngoại xâm nhưng lại tròng thứ xiềng xích của lũ nội xâm lên đầu dân tộc.

Xét toàn cục, cụ là người thất bại thảm hại. Thất bại vì cụ nhận thức ngược so với thánh nhân:

Ngoài chưng mọi chốn đều thông hết,

Bui một lòng người cực hiểm thay.

Phàm nhận thức thông thái là nhận thức từ lòng người mà ra. Hiểu được lòng người mới hiểu được vũ trụ. Xem ra cụ nói mọi chốn đều thông hết nhưng thực sự vẫn chưa thông. Cụ cả tin vào lòng người và tự giam mình vào nỗi nhục của chốn quan trường. Tâm cụ sáng nhưng trí cụ vẫn lẩn quẩn trong ngõ cụt của đạo trung thần.

Thiên mệnh ư? Tôi đồ rằng cái gốc của Thiên mệnh chỉ là một ẩn dụ hay biểu trưng cho quy luật tự nhiên. Nhưng người ta đã đánh tráo thành quy luật lịch sử và xã hội để các ông vua và kẻ độc tài mặc nhiên thế thiên hành đạo. Trong khi xã hội và lịch sử xã hội hoàn toàn là kiến tạo của quyền lực. Thiên mệnh trở thành tấm bùa bào chữa cho tội ác của quyền lực, và thậm chí trở thành tấm bùa biện hộ cho sự sai lầm của hiền nhân.

Huyền thoại rắn báo oán là trò chơi kiến tạo đồng bóng đó. Kẻ có quyền lực vô liêm sỉ đến mức dựng lên chuyện rắn báo oán ba đời để chối tội, trong khi người đời lại cả tin một cách mê muội, rằng sự sai lầm lẫn oan trái của Nguyễn Trãi là do mệnh Trời.

Kính bái cụ làm bài học cho mình và cũng là bài học xương máu cho thế hệ sau.

Phần nhận xét hiển thị trên trang