Một chính sách mới có nhiệm vụ hệ thống hóa và củng cố ảnh hưởng của Trung Quốc trên toàn thế giới. Tất cả trong một quy mô chưa từng có, và với một vận tốc mà chưa từng có quốc gia nào trải qua trước đó.
Thị trưởng Xiao Jia đã mời các nhân sĩ của thàng phố Tam Sa tới dự lễ động đất cho trường học xa xôi nhất và đắt tiền nhất của thế giới. Nhiều người khách không tới. Thành phố trẻ tuổi nhất của Trung Quốc chỉ mới có 1443 người dân. Đối với 40 đứa trẻ của ngư dân địa phương, nhân viên nhà nước và quân đội thì một giấc mơ đã trở thành hiện thực.
Lần trỗi dậy của Trung Quốc đã dịch chuyển tương quan quyền lực. Hình: báo die Welt
Chính phủ Bắc Kinh cách đó 3700 kilômét cấp 36 triệu nhân dân tệ (4,5 triệu euro) để xây trường học. Giữa tháng Sáu, viên đá đầu tiên được đặt trên đảo Vĩnh Hưng (đảo Phú Lâm). “18 tháng nữa, ngôi trường sẽ được xây hoàn tất”; thị trưởng Xiao long trọng nói. Thông tấn xã “Xinwenshe” reo mừng: “Thời gian không có trường học riêng cho thành phố Tam Sa đã chấm dứt.”
Tam Sa không phải chờ đợi lâu. Thành phố ở trên biển, cách bờ biển Nam của tỉnh Hải Nam 350 kilômét, chỉ mới có từ hai năm nay. Mảnh đất rộng 2,13 kilômét vuông ít nhất thì cũng là lớn nhất trong số 40 rạn san hô và bãi cát của quần đảo Hoàng Sa. Tháng Sáu 2012, Tam Sa thông qua một quyết định hành chánh đã được nâng lên thành thành phố nhỏ nhất của Trung Quốc.
Thế như Bắc Kinh có nhiều ý định to lớn với thành phố đảo này. Nó là cứ điểm đầu tiên trong các kế hoạch bành trước địa chính trị của nước Cộng hòa Nhân dân, để đặt chân lên biển Đông theo đúng nghĩa đen của nó. Và nó sẽ không phải là cứ điểm cuối cùng. Tam Sa là một phần của một chiến lược mới mà với nó, người đứng đầu nhà nước Tập Cận Bình muốn làm cho một giấc mơ trở thành hiện thực: Trung Quốc cần phải trở thành một “nước lớn”, một vương quốc rộng khắp thế giới.
Trung Quốc trả giá cho những đầu tư vào các chính phủ tham nhũng
Vì vậy mà bây giờ mọi việc diễn ra nhanh chóng ở Tam Sa: bốn tuần sau khi được thành lập, thành phố có một hội đồng riêng với 45 đại biểu đến từ Hải Nam. Cuối tháng Bảy 2012, nhân viên nông nghiệp trước đây của Hải Nam, Xiao Jie, được bổ nhiệm làm thị trưởng. Ông ấy ngự trong một tòa nhà thị chính có mái vòm. Ủy ban Quân sự Bắc Kinh đóng quân ở một trại lính.
Qua đó, Trung Quốc có được một trung tâm hành chánh ở biển Đông mà nhờ vào nó họ muốn tạo nên một lối đi vào không gian sống mới, cũng như tới các vùng biển có nhiều cá và tài nguyên, trước hết là dầu và khí đốt. Kế hoạch của Bắc Kinh dự định trong tương lai sẽ sử dụng đại dương như là điểm xuất phát cho sự bành trước thương mại chính trị toàn cầu của họ, để bảo đảm tiếp tế nguyên liệu và cung cấp năng lượng. Nhưng cũng để tái nâng cao tăng trưởng kinh tế và có được những thị trường tiêu thụ mới ở Nam Á và châu Phi.
Cho tới nay, một chính sách “Go Global” được điều phối không tốt chỉ dẫn tới điều là nhiều đầu tư và dự án công nghiệp ở nước ngoài đã thất bại. Quỹ đầu tư nhà nước CIC phải chấp nhận nhiều vụ thua lỗ nặng tại các đầu tư bạc tỉ của họ, vì các nhà quản lý quỹ đầu tư không có kinh nghiệm. Doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào các dự án cảng biển và cảng hàng không trên bán đảo Krym bây giờ do nước Nga chiếm giữ, ở bờ biển Pakistan, ở Nicaragua, tại Piraeus của Hy Lạp hay tại phi trường nhỏ Parchim của Đức. Thế nhưng tất cả các dự án này được kết nối quá ít với nhau để mà có hiệu quà.
Bắc Kinh luôn đánh giá quá thấp mối nguy hiểm nằm trong việc đầu tư vào các nhà nước có nhiều rủi ro với chính quyền chuyên chế và tham nhũng. Trung Quốc đã phải trả giá cho các nhận định sai lầm này. Năm 2011, Bắc Kinh phải đón về 35.000 công nhân cho các dự án từ Libya và 1800 từ Ai Cập. Bắc Kinh trả tiền và can thiệp vào trong nhiều vụ bắt cóc kỹ sư của họ – từ Pakistan cho tới Trung Phi. Mới đây, trong tháng Năm sau những vụ bạo loạn chống Trung Quốc ở Việt Nam, Bắc Kinh phải di tản tròn 3500 công nhân từ các nhà máy ở đó và trong tháng Sáu đã cứu 1200 người ở Iraq đã rơi vào giữa hai chiến tuyến.
“Chiến lược Đường Tơ lụa Đôi”
Một chính sách mới bây giờ cần phải hệ thống hóa và củng cố ảnh hưởng của Trung Quốc trên thế giới. Đường lối chỉ đạo mà sếp nhà nước Tập Cận Bình đưa ra trước quốc gia có thể được dịch là “Chiến lược Đường Tơ lụa Đôi”.Tập muốn hồi sinh hai tuyến buôn bán của “Con đường Tơ lụa”. Tuyến đường bộ cần phải trở thành “Con đường Tơ lụa của các hành lang kinh tế”, đường biển thành “Con đường Tơ lụa của thế kỷ 21″. Ngày xưa, Con đường Tơ lụa là một tuyến đường buôn bán dài 7000 kilômét mà Trung Quốc đã tiến hành các hoạt động ngoại thương của nó ở trên đó. Trong lúc nở rộ của nó dưới thời nhà Đường, con đường bộ dẫn từ thành phố Tây An của các hoàng đế thời đó qua Trung Á và các quốc gia Ả Rập cho tới Địa Trung Hải. Con đường Tơ lụa thứ nhì trên biển chạy từ bờ biển Nam Trung Quốc qua biển Đông tới Nam Á, Iran và cho tới Đông Phi. Thương gia Ả Rập, Ba Tư, Á châu và Âu châu mang hàng hóa của họ theo những con đường này tới Trung Quốc. Ngày nay thì Trung Quốc tự mình đi và muốn tạo “những hành lang kinh tế dài 10.000 kilômét”.
Quỹ tiền của Bắc Kinh đầy ắp. Thủ tướng Lý Khắc Cường hứa hẹn trong tháng Năm tại lần ông thăm viếng châu Phi là sẽ nâng những khoảng cho vay ưu đãi của Trung Quốc lên 30 tỉ. Tiền được gắn liền với các dự án hạ tầng cô sở mà doanh nghiệp Trung Quốc phải hưởng lợi từ đó. Qua đó, các nhà cạnh tranh Phương Tây cần phải bị đẩy bật ra ngoài.
Châu Phi mang tính Trung Quốc nhiều hơn
2500 doanh nghiệp Trung Quốc đã đầu tư 25 tỉ dollar vào các nhà máy nông nghiệp ở châu Phi, hầm mỏ, mỏ dầu cho tới khai thác uranium ở Namibia. Điều đó phần nào đã mang lại hình ảnh ít được ca ngợi, như là một thế lực thực dân mới.
Chiến lược Con đường Tơ lụa dự định liên kết vào trong các hàng lang thương mại 40 quốc gia châu Á, châu Phi và châu Âu với ba tỉ người, phân nửa dân số thế giới. Quyền lực thương mại lớn nhất và nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới dường như đã tìm ra một con đường để sử dụng sức mạnh kinh tế của nó cho lần trỗi dậy về địa chính trị của nó.
Nhưng chiến lược của Trung Quốc một phần cũng có định hướng chống Hoa Kỳ. Qua đó, Bắc Kinh phản ứng lại với Vùng Thương mại Tự do châu Á – Thái Bình Dương, do Hoa Kỳ qua mặt Trung Quốc đề xuất, Huo Jianguo phân tích, giám đốc nghiên cứu tại Bộ Thương mại. Chiến lược này muốn có Indonesia hay Malaysia như là đối tác cho Con đường Tơ lựa mới, để giảm thiểu ảnh hưởng của Hoa Kỳ đang muốn củng cố mình thành một thế lực Thái Bình Dương ở châu Á.
Hải Nam sẽ hưởng lợi từ chiến lược Con đường Tơ lựa như là “cánh cổng phía nam”. Và thành phố nhân tạo Tam Sa cần phải là một trung tâm giao thông, trạm tiếp tế và thiên đường cho khách du lịch. Hòn đảo được Bắc Kinh giao cho một vai trò quan trọng. Năm 1974 có một trận hải chiến ngắn vì quần đảo này, khi tàu chiến Trung Quốc đánh đuổi hải quân Việt Nam. Việt Nam dẫn chủ quyền của mình về cho tới thế kỷ 17, Trung Quốc về tới thế kỷ thứ 10, một nhân viên của Bộ Ngoại giao nói. “Chủ quyền của chúng tôi lâu đời hơn tới 700 năm.”
Vụ việc nhỏ nhất có thể dẫn tới chiến tranh
Hiện giờ, Tam Sa có một đường băng dài 2500 mét cho máy bay quân đội và dân sự. Hai cảng được mở rộng, thiết bị khử muối nước biển, sản xuất điện và tiêu hủy rác có nhiệm vụ tạo khả năng tự cung tự cấp cho thành phố đảo này. Tam Sa có nghĩa là ba bãi cát. Tên này có nguồn gốc từ ba nhóm đảo nằm rải rác trên biển Đông mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền: quần đảo Hoàng Sa mà họ đang kiểm soát, Bãi Trung Sa (Macclesfield Bank) và quần đảo Trường Sa (Spratley).
Tân Hoa Xã đưa ra tính toán: “Thành phố có chủ quyền hành chánh trên 200 đảo, bãi cát và rạn san hô với 13 kilômét vuông đất ở biển Đông và qua đó là trên hai triệu kilômét vuông diện tích nước trong các vùng biển.” Tức là Tam Sa được đo đạc với một vùng rộng lớn gần gấp sáu lần nước Đức. Thế như không một quốc gia lân cận nào chấp nhận sự diễn giải này.
Nước Cộng hòa Nhân dân phớt lờ tất cả các phản đối, mặc dù bên cạnh Hoàng Sa họ chỉ kiểm soát bảy rạn san hô của quần đảo Trường Sa. Hiện giờ, Việt Nam giữ 29 hòn đảo dưới quyền quân quản của họ, Philippines chín, Malaysia năm và Đài Loan một. Sau những bạo loạn chống Trung Quốc mới đây ở Việt Nam, những vụ việc được châm ngòi qua lần thả neo giàn khoan Trung Quốc trước bờ biển Việt Nam 130 hải lý, Bắc Kinh yêu cầu Việt Nam và Philippines hãy rời bỏ “các hòn đảo chiếm đóng trái phép” của họ.
Ngoài ra, Trung Quốc tuyên bố muốn lắp đặt và thả neo thêm ba giàn khoan nữa tại biển Đông. Bước leo thang kế tiếp đã có thể nhìn thấy được. Manila phát hiện vào giữa tháng Sáu, rằng tàu vận tải Trung Quốc đã đổ cát lên các bãi gần “Rạn san hô Johnson Nam”, để có thể xây dựng ở đó. Philippines cáo buộc Bắc Kinh muốn xây đảo nhân tạo để tạo cứ điểm mới.
Ở biển Hoa Đông, Trung Quốc và Nhật Ban tranh chấp nhau về quần đảo Senkaku-Điếu Ngư, do Tokio quản lý. Vụ việc nhỏ nhất giữa những con tàu cảnh sát biển đang đe dọa nhau hàng ngày của hai nước có thể dẫn tới một phản ứng dây chuyền. “International Crisis Group” lên án chính sách bành trướng của Trung Quốc. Lỗi thuộc về Bắc Kinh vì “quy mô và tính không chính xác của các tuyên bố chủ quyền cũng như phong cách xuất hiện ngạo mạn của họ.”
Mối nguy hiểm của một sự bất ổn định trong xã hội
Ham muốn các mỏ dầu và khí đốt còn chưa được phát hiện ra, tăng cường vũ trang của tất cả các bên tham dự, tiếng nói dân tộc chủ nghĩa, đặc biệt là từ thủ tướng Nhật Shizo Abe đang nhìn thấy cơ hội của mình, ông muốn làm cho quốc gia của ông lại trở thành một cường quốc quân sự – tất cả những điều đó biến hai vùng biển thành vùng khủng hoảng mới của thế giới. Biển Đông là một trong những tuyến đường hàng hải quan trọng nhất cho các vùng đang tăng trưởng của châu Á, và là lộ trình của 80 phần trăm những chiếc tàu chở dầu tới Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Ai thống trị biển Đông, người đó sẽ kiểm soát đường hàng hải từ Eo biển Malacca, từ Tây Á, châu Phi và châu Âu sang Đông Á. Đó là một trong những lý do tại sao Hoa Kỳ đóng 60 phần trăm hải quân của họ ở Thái Bình Dương.
Hàng ngàn năm trời, Trung Quốc quan tâm trước hết là tới chính mình. Ngay tới bảy chuyến thám hiểm biển khơi của nhà hàng hải-thái giám Trịnh Hòa trước đây 600 năm cũng nhanh chóng bị chấm dứt từ những lý do về chính trị đối nội và không mang lại hậu quả nào cho số phận của đất nước này. Bây giờ thì Trung Quốc đang tiến lên. Nhưng tốc độ ngạt thở trong chuyển đổi kinh tế và xã hội đối nội của nó cũng ẩn chứa mối nguy hiểm của một sự bất ổn định về xã hội, nhà nghiên cứu Trung Quốc người Mỹ Kenneth Lieberthal cảnh báo trong tờ “Bưu điện Nam Hoa buổi sáng”.
Tất cả đều diễn ra trong một tốc độ, trong một quy mô và phạm vi mà không một nước nào trải qua trước đó. Điều này cũng đúng cho sự bành trướng của nó. Một quốc gia mà trước đây 15 năm chỉ có thể mơ về những chuyến lặn xuống biển sâu và hàng không vũ trụ hiện giờ đang dùng tàu ngầm để tìm tài nguyên ở đáy biển dưới độ sâu 4000 tới 7000 mét.
Tập đoàn đóng tàu CSIC tuyên bố sẽ sản xuất hàng loạt tàu ngầm có người lái. Chúng có nhiệm vụ đi tìm nguyên liệu, chủ yếu là ở biển Đông. Còn đáng ngạc nhiên hơn là các thành tích trong hàng không vũ trụ. Năm 2020, khi trạm vũ trụ quốc tế ISS đóng cửa theo dự định, Trung Quốc muốn là nước duy nhất của thế giới có riêng một trạm vũ trụ có người và khiến cho các quốc gia hàng không vũ trụ khác phụ thuộc vào họ.
“Người ta không phê phán ngân hàng của mình”
Thuộc đường hướng chiến lược của Bắc Kinh là việc có mặt trong số các tay tham gia cuộc chơi khai thác những vùng cuối cùng còn chưa phân chia của Trái Đất ở Bắc cực và Nam cực. Mặc dù nước Cộng hòa Nhân dân do không phải là nước nằm lân cận nên không thể tuyên bố chủ quyền lãnh thổ ở Bắc và Nam cực, họ vẫn có địa vị của một nhà quan sát trong Hội đồng Bắc cực và đã thiết lập một cơ quan cho các vấn để về Bắc cực và Nam cực.
Vào ngày 11 tháng Bảy, một chuyến thám hiểm Bắc cực lớn, chuyến thứ sáu kể từ 1999, bắt đầu một cuộc hành trình thăm dò Bắc cực kéo dài tám tuần, nơi dự đoán có những mỏ dầu và khí đốt cũng như khoáng sản thuộc loại lớn nhất thế giới. Lãnh đạo chuyến nghiên cứu Wang Zong nói với tờ “China Daily”: “Cũng giống như những nước khác, chúng tôi quan tâm tới việc khai thác tài nguyên dưới lớp băng và ở Hành lang Tây Bắc.” Một ngày nào đó, khi tuyến đường này vì biến đổi khí hậu mà không còn băng tuyết và có thể đi lại được thì những chiếc tàu chở container của Trung Quốc có thể tiết kiệm được 5186 kilômét hay chín ngày đi trên đường tới châu Âu.
Cả văn hóa cũng tham gia vào trong chiến dịch tấn công của Trung Quốc. Năm 2005, Viện Khổng tử đầu tiên được khánh thành ở Hàn Quốc, một dự án thí điểm để thực thi độc quyền của Bắc Kinh trên toàn cầu về việc truyền bá và tiếp thị ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc. Những người khởi xướng dự án bạc triệu này của nhà nước đã ngạc nhiên vì thành công của nó. Cuối tháng Sáu đã có 445 Viện Khổng tử làm việc ở 122 nước hay vùng đất.
Đó là lần quảng bá hình ảnh thành công nhất của Trung Quốc, nước thường hay bị chỉ trích mạnh mẽ vì liên tục vi phạm nhân quyền, vì bất công xã hội và chính sách đối ngoại ngạo mạn. Ở Đức có 15 Viện Khổng tử, ở Hoa Kỳ là 100. Ở đó, hiện bây giờ đang có sự chống đối trong giới khoa học vì lo sợ bị ảnh hưởng tới sự tự do giảng dạy tại các trường đại học, đối tác của các Viện Khổng tử.
Đứng phía sau đợt tiến công lớn của Trung Quốc là một kho báu ngoại tệ khổng lồ mà Trung Quốc, công xưởng của thế giới, đã tích lũy được và khiến cho Bắc Kinh trở thành nhà mua công phiếu lớn nhất của Mỹ. Câu nói dí dỏm của nữ ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton ngày nay lại có lý hơn bao giờ hết: “Người ta không phê phán ngân hàng của mình”, bà nói, khi được hỏi tại sao bà không nói thẳng các vấn đề với Bắc Kinh. Cơ quan ngoại hối (SAFE) thông báo giá trị tất cả các đầu tư tài chánh ở nước ngoài được ghi nhận chính thức của Trung Quốc là 6,3 ngàn tỷ cho cuối tháng Ba.
Lần trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc như là lời tuyên truyền
Phần chính là các dự trữ ngoại tệ với 4,01 ngàn tỳ. Các con số này cũng hé lộ rằng các đầu tư trực tiếp của doanh nghiệp Trung Quốc ở nước ngoài cho tới nay chỉ chiếm mười phần trăm kho báu ngoại tệ của họ, tức là 621,5 tỉ dollar. Ngược lại, nước ngoài đã đầu tư 2,42 ngàn tỉ dollar Mỹ ở Trung Quốc, tròn gấp bốn lần. “Lực tài chính” của nước Cộng hòa Nhân dân là có giới hạn, khi con số nợ 4,14 ngàn tỷ do SAFE đưa ra được tính vào kho báu ngoại tệ.
Cho tới nay, châu Âu và Hoa Kỳ chỉ cảm nhận gián tiếp các hậu quả của chính sách bành trướng của Trung Quốc, khác với các láng giềng châu Á của Trung Quốc. Thế nhưng các nhà phân tích của Viện Nghiên cứu Hòa bình ở Stockholm (Sipri) lo ngại rằng điều đó chẳng bao lâu nữa sẽ thay đổi. Trong nghiên cứu vừa mới được xuất bản “Sự bảo vệ các lợi ích ở nước ngoài của Trung Quốc” họ nhận định Bắc Kinh đang dần từ giã nguyên tắc không can thiệp của họ.
Lần trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc trở thành sự diễn đạt hoa mỹ của tuyên truyền. SiPri nhận thấy rằng người đứng đầu nhà nước Tập, người bây giờ đã nhận chức vụ được hai năm, chưa từng bao giờ phát biểu về lời dặn dò nổi tiếng mà nhà kiến trúc sư cải cách Đặng Tiểu Bình đã để lại cho những người nối nghiệp: “Luôn tỉnh táo, dè dặt, thu nhỏ mình trong các tranh chấp quốc tế và không bao giờ vội vàng tiến ra trước.”
Ngày nay, Bắc Kinh tin rằng họ không còn cần điều đó nữa. Tuần này, nhà xuất bản bản đồ Hồ Nam với sự chấp thuận công khai đã đưa ra một tấm bản đồ dọc mới gây nhiều tranh cãi. Trên tấm bản đồ đó, biển Đông mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền không còn được dấu ở góc phía dưới của tấm bản đồ trong tỷ lệ nhỏ nữa, như những tấm bản đồ được vẽ ngang trước đây. Tấm bản đồ mới này thể hiện vùng biển Đông rộng hơn ba triệu kilômét vuông trong cùng tỷ lệ như đất liền Trung Quốc, một Trung Quốc được mở rộng thêm một phần ba. Trên hình ảnh thì đó là một đại vương quốc mới – trên đất liền và trên biển. Trung Quốc làm mọi việc, để giấc mơ cỗ xưa này nhanh chóng trở thành hiện thực.
Johnny Erling
