Ngô Ngọc Trai - Xử án tham nhũng cần sắt đá như Singapore?

Hôm 5/10 Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội xét xử vụ án cựu Đại biểu Quốc hội Châu Thị Thu Nga về tội lừa đảo chiếm đoạt tiền của khách hàng mua nhà, trong dự án bất động sản của doanh nghiệp mà bà Nga là chủ tịch Hội đồng quản trị.

Áp phích tưởng niệm cuộc đời cố Thủ tướng Lý Quang Diệu nhân dịp giỗ đầu ông năm 2015.

Tại phần xét hỏi bà Nga muốn khai ra số tiền mấy chục tỷ đồng chạy Đại biểu Quốc hội nhưng Thẩm phán chủ tọa phiên tòa đã ngắt không cho bà Nga khai báo với lý do vấn đề này đã được tách ra làm một vụ án khác để điều tra.

Việc không cho khai báo đã gây phẫn nộ trong dư luận vì người dân rất muốn biết số tiền bà Nga chạy Đại biểu Quốc hội đã đưa cho ai, ai đã cầm số tiền này để giúp bà Nga trúng cử Đại biểu Quốc hội?

Cũng theo thông tin báo chí thì quá trình điều tra trước đó người được khai ra đã phủ nhận việc nhận tiền, và khi cho hai bên đối chất thì hai bên giữ nguyên quan điểm mâu thuẫn trái ngược nhau.

Vậy làm thế nào để xử lý hành vi tham nhũng trong trường hợp này?

Cố Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu, người khởi xướng chương trình sắt đá chống tham nhũng ở Singapore cuối những năm 1990.

Bài học từ Singapore

Trong cuốn hồi ký của ông Lý Quang Diệu có tiêu đề 'Từ thế giới thứ ba vươn lên thứ nhất', ông Diệu đã tường thuật lại công cuộc chống tham nhũng của đất nước Singapore do ông khởi xướng, điều đã giúp cho đất nước ông xếp vào hàng ngũ các quốc gia ít tham nhũng nhất khu vực Châu Á vào năm 1997, trên cả Hồng Kong và Nhật Bản, xếp thứ 7 trên toàn thế giới cho thành tích vắng mặt tham nhũng vào năm 1998.

Từ năm 1960 vấn đề tham nhũng tại Singapore được ông nêu ra không khác gì tình trạng tham nhũng trong mọi mặt đời sống xã hội Việt Nam ngày nay. Tham nhũng trong bộ máy hành chính quan liêu từ nhỏ đến lớn trong các phạm vi như thủ tục hải quan, cảnh sát giao thông, chăm sóc bệnh viện, xây nhà trái phép .v.v..

Đối với những đối tượng nhỏ ông Lý Quang Diệu đã đơn giản hóa thủ tục hành chính, hủy bỏ việc cấp giấy phép hoặc phê chuẩn trong những việc ít quan trọng.

Để đấu tranh đối với đối tượng cao cấp ông Lý Quang Diệu đã thực hiện một chương trình sắt đá, đó là tiến hành sửa luật nâng cao khả năng diệt trừ tham nhũng. Trong đó ông cho biết 'Luật hiện hành quy định chứng cứ do kẻ đồng phạm khai ra không có giá trị tin cậy trừ khi được chứng minh. Chúng tôi đã thay đổi, cho phép các quan tòa chấp nhận lời khai của kẻ đồng phạm là chứng cứ'.

Là một luật sư trước khi tham gia hoạt động chính trị, ông Lý Quang Diệu đã rất biết vận dụng các yếu tố pháp lý trong việc làm sạch bộ máy.

Trong đó thay đổi hiệu quả nhất mà ông thừa nhận đó là vào năm 1960 luật pháp cho phép quan tòa xem những chứng cứ cho thấy kẻ bị tố cáo đang sống ở mức sống vượt quá khả năng kinh tế của anh ta hoặc có những tài sản mà thu nhập của anh ta không thể giải thích được, đó là bằng chứng xác thực chứng minh rằng người bị tố cáo đã nhận hối lộ.

Ông cũng kể lại một loạt các nhân sự cao cấp trong đó có những người là đồng chí thân thiết công tác với ông nhiều năm bị cáo buộc tham nhũng, họ đã nhận những khoản tiền của doanh nghiệp để có những chính sách làm lợi cho doanh nghiệp. Những người này đều bị xử lý nghiêm khắc, người thì đi tù, người thì tìm đến cái chết để tránh nỗi đau đớn quá mất mặt do bị khai trừ xử lý.

Bà Châu Thị Thu Nga bị Quốc hội bãi nhiệm tư cách Đại biểu vào tháng 6/2015

Việt Nam thì sao?

Thật đáng ngạc nhiên là từ lâu nay pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam đã quy định lời khai của bị can hay kẻ đồng phạm đều đã là chứng cứ.

Tức là cái quy định được sửa đổi có tính chất sắt đá mang hơi hướng quân phiệt độc tài của ông Lý Quang Diệu thì lại là cái đã có từ lâu ở Việt Nam.

Lời khai cũng là chứng cứ, luật Việt Nam đã quy định vậy, nhưng việc vận dụng thì lại có nhiều 'uyển chuyển linh động' theo kiểu đối với dân thường thì không cho nó thoát, nhưng đối với quan chức ví như trong vụ bà Châu Thị Thu Nga thì lại đòi hỏi phải thêm những bằng chứng rõ ràng hơn.

Đòi hỏi những bằng chứng rõ ràng hơn là một điều đáng hoan nghênh, nhưng nếu không thể có thêm những bằng chứng rõ ràng hơn thì sao? Sẽ thế nào nếu Tòa án không tuyên là có tội trong khi dân chúng đều tin là có tội? Việc làm của tòa án có thể đi ngược lại với nhận thức duy lý của con người?

Đòi hỏi những bằng chứng rõ ràng để kết án, đó là một cách làm tốt, nhưng nếu chỉ phụ thuộc vào việc phải có bằng chứng rõ ràng mới có thể kết án thì đó lại là một cách làm sai, bộc lộ nhận thức giản đơn về những vấn đề vốn dĩ phức tạp của khoa học tư pháp vốn đòi hỏi phải vận dụng đến những đặc tính lý trí con người.

Quy định được sửa đổi có tính chất sắt đá mang hơi hướng quân phiệt độc tài của ông Lý Quang Diệu thì lại là cái đã có từ lâu ở Việt Nam.
Ngô Ngọc Trai

Việc xử án cứ phải có chứng cứ rõ ràng là cách làm không tôn trọng tính phức tạp của thực tiễn, theo lẽ rằng không phải vụ án nào cũng có chứng cứ rõ ràng, không phải khi nào chân lý cũng biểu lộ rõ rệt về sự đúng sai, mà nhiều khi thực tế chỉ cung cấp bày ra trước mắt những sự thiếu hụt không đầy đủ, đòi hỏi tư duy lý trí con người phải vận động bù đắp vào để thấy được chân lý.

Bổ trợ cho điều đó con người đã xây dựng quy trình thủ tục tư pháp gồm Hội đồng xét xử nhiều người và quy trình xét xử theo hai cấp, để nhằm đạt đến sự đúng đắn chính xác trong phán đoán ngõ hầu đạt đến chân lý khách quan. Còn nếu cứ phải có chứng cứ rõ ràng thì chỉ cần một người xét xử là được và cũng chẳng cần phải xét xử qua hai cấp.

Công cuộc chống tham nhũng ở Singapore đưa nước này vào hàng ngũ các quốc gia ít tham nhũng nhất khu vực Châu Á

Xử lý tham nhũng cần sắt đá

Ông Lý Quang Diệu đã xây dựng một xu hướng quan điểm xem tham nhũng trong các cơ quan chính quyền là sự đe dọa đối với xã hội. Ông đã đưa ra những chuẩn mực đạo đức cao và xây dựng những nguyên tắc chính trị pháp lý khoa học chặt chẽ.

Ở VN lâu nay quyết tâm phần nhiều mới chỉ ở lời nói, còn thì các nguyên tắc hoạt động chính trị và pháp lý thì lại lỏng lẻo thiếu chiều sâu, thiếu chặt chẽ, thiếu khoa học.

Nhiều ban ngành cấp cao không muốn bị trói buộc vào những quy chế pháp lý có tính chế tài, muốn làm sai mà không bị xử lý, đây cũng là thuộc tính của độc tài. Trong khi ông Lý Quang Diệu xây dựng một khung khổ thể chế để ràng buộc quan chức nhà nước thì ở VN pháp luật chỉ để xử lý người dân.

Trong vụ việc chạy Đại biểu quốc hội của bà Châu Thị Thu Nga đây là vấn đề tham nhũng mà thế giới họ đã gặp phải từ lâu và họ đã xử lý được rồi, vấn đề của VN là có đủ sự quyết tâm sắt đá hay không mà thôi.

Luật sư Ngô Ngọc Trai

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Một dự án bê bối, bức xúc, bực bội…

Bùi Hoàng Tám

(Dân trí) - Cần phải làm rõ ai, lý do gì đẩy chúng ta vào cảnh “theo lao” hôm nay. Với số tiền 1,2 tỉ đồng/ngày, chậm ngày nào, chúng ta mất đứt một cây cầu hoặc một ngôi trường hay tương đương với 300 tấn thóc (giá khoảng 4tr VND/tấn).

Nếu như bình chọn một dự án giao thông bê bối nhất, bức xúc nhất, bực bội nhất…, chắc không ít người không cần phải nghĩ ngợi nhiều mà thốt lên ngay: Đường sắt trên cao Hà Nội.

Lý do, đây là dự án tiến độ liên tục bị lùi không biết bao giờ, vốn bị đội lên như không có giới hạn và sự cơ cực của người tham gia giao thông nơi có tuyến đường này đi qua không biết bao giờ chấm dứt.

Theo kế hoạch của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), bắt đầu từ tháng 10/2017, Dự án Cát Linh - Hà Đông (Hà Nội) sẽ chạy thử liên động toàn hệ thống.

Tuy nhiên, chiều 28/9, tại cuộc họp báo của Bộ GTVT, trả lời câu hỏi của PV Dân trí, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết: "Dự kiến của chúng tôi là tháng 10 chạy thử, nhưng đến thời điểm này không đạt được. Chúng tôi sẽ rà soát và làm việc lại với Tổng thầu để báo cáo Chính phủ". Được biết, đây không phải là lần đầu (và có lẽ chưa chắc đã là lần cuối cùng) tiến độ dự án bị lùi.

Về vốn, Dự án ban đầu (2008) có tổng mức đầu tư 552,86 triệu USD. Trong đó, vốn vay Trung Quốc là 419 triệu USD (gồm 169 triệu USD vay ưu đãi, lãi suất 3% và 250 triệu USD vay ưu đãi bên mua 4%), vốn đối ứng Việt Nam là 133,86 triệu USD.

Tuy nhiên đến năm 2016, tổng mức đầu tư của dự án bị đội lên 868,04 triệu USD (tăng 315,18 triệu USD). Hiện, mỗi ngày dự án phải trả lãi ít nhất 1,2 tỉ đồng chưa tính vốn đối ứng 198,42 triệu USD từ ngân sách.

Không chỉ đội vốn, chậm tiến độ, có thể nói nhiều năm qua, Dự án Đường sắt trên cao là nỗi ám ảnh đối với những nơi có tuyến đường này đi qua. Không chỉ gây nên cảnh ùn tắc, ô nhiễm, tuyến đường này còn là nguyên nhân của nhiều vụ tai nạn, trong đó có cả những cái chết thương tâm.

Đó là vào ngày 06/11/2014, một thanh thép bất ngờ rơi từ dầm cầu đang thi công xuống đường làm một người chết, ba người bị thương.

Ngày 10/05/2015, thanh dầm thép dài chục mét nặng cả tấn của dự án Tuyến số 3: Nhổn - Ga Hà Nội bất ngờ tuột khỏi cần cẩu, rơi xuống đường, đè nát tấm tôn rào chắn ngăn cách giữa công trường và đường lưu thông, may không có thiệt hại về người.

Ngày 12/05/2015, một chiếc cần cẩu đang phục vụ thi công dự án Tuyến số 3 - Nhổn - Ga Hà Nội bất ngờ đổ sụp làm một phụ nữ mang thai 8 tháng đi xe máy gần đó bị ngã do dây văng trúng.

Ngày 25/8/2015, một thanh sắt chữ I dài 2.5m rơi trúng nóc ô tô 4 chỗ đang lưu thông phía dưới và ngày 17/10/2016, một công nhân của công trường tử vong vì ngã xuống đường…

Đây có thể được coi là một dự án 5 B (bê bối, bức xúc, bực bội) và 4 T (trì trệ, tai tiếng). Song, theo người viết bài này, chỉ còn một cách là tập trung giải quyết dứt điểm dự án này bởi không còn cách nào khác, đành “đâm lao thì phải theo lao”.

Tuy nhiên, cần phải làm rõ ai, lý do gì đẩy chúng ta vào cảnh “theo lao” hôm nay. Với số tiền 1,2 tỉ đồng/ngày, chậm ngày nào, chúng ta mất đứt một cây cầu hoặc một ngôi trường hay tương đương với 300 tấn thóc (giá khoảng 4tr VND/tấn).

Còn với số tiền 315 triệu USD đội vốn thì biết là bao nhiêu cây cầu, ngôi trường hay tấn thóc?

Tiền dân, xót lắm!

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Bộ trưởng không nhất thiết phải là Đảng viên

>> Vô sớm đỡ đau tim, anh Thăng?
>> “Luật ngầm” PetroVietnam
>> 160 tấn vàng 'bốc hơi' khỏi ngân hàng 5 năm qua trốn đi đâu?

FB Hoàng Hải Vân

Đó là tựa đề bài phỏng vấn Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu do tôi thực hiện đăng trên Báo Thanh Niên vào năm 2000. Trong bài đó, ông Phiêu còn bảo Phó Thủ tướng cũng không nhất thiết phải là đảng viên cộng sản.

Tất nhiên, ở nước nào cũng vậy, đã là Đảng cầm quyền hoặc chiếm đa số trong nghị viện thì người của Đảng đó nắm giữ các vị trí chủ chốt của Nhà nước, như Chủ tịch (Tổng thống) hay Thủ tướng. Cho nên, ông Lê Khả Phiêu nói tới đó là tối đa rồi.

Hồi ấy nhiều cán bộ cấp cao thấy bức xúc về bài phỏng vấn này. Tôi nghe nói có người đã hỏi thẳng Tổng Bí thư. Ông Phiêu bảo : “Tôi đã trả lời như vậy đấy !”.

Thực ra đây không phải là chuyện gì mới. Từ khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập, đã có nhiều người ngoài Đảng như cụ Huỳnh Thúc Kháng làm đến Quyền Chủ tịch nước, cụ Phan Kế Toại làm đến Phó Thủ tướng. Các Bộ trưởng Hoàng Minh Giám, Nguyễn Văn Huyên… cũng là những người ngoài Đảng. Tiếc rằng trong thời ông Lê Khả Phiêu làm Tổng Bí thư đã không có một Bộ trưởng nào không phải đảng viên, và nếu tôi nhớ không nhầm thì cũng không có một Bộ trưởng nào không phải là Ủy viên Trung ương Đảng.

Đối với cụ Hồ, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc không phải là chuyện riêng của Đảng Cộng sản mà là sự nghiệp của toàn dân. Theo cụ Hồ, Đảng lãnh đạo bằng đường lối đúng đắn, bằng hành động hy sinh quên mình vì dân vì nước và bằng cuộc sống gương mẫu của đảng viên. Cụ Hồ còn nhắc nhở, chỉ khi nào nhân dân thừa nhận đường lối đúng đắn của Đảng và hành động gương mẫu của đảng viên thì Đảng mới thật sự là người lãnh đạo. (Tôi không cần phải “tầm chương trích cú” lời của cụ Hồ, vị chức sắc nào có thắc mắc thì xin đọc cho kỹ Hồ Chí Minh toàn tập nhé).

Đảng mà làm thay vai trò của Nhà nước, loại bỏ hết những người không phải đảng viên ra khỏi những cương vị cấp cao trong bộ máy nhà nước, chặn hết đường tiến thủ của các nhân tài trong công cuộc hộ quốc an dân thì nhất định không phải là một đảng mạnh. Cụ Hồ chắc chắn cũng không muốn như vậy.

Nhưng không chỉ có vậy. Ngày nay, đến cả một Trưởng phòng của cơ quan nhà nước cũng nhất thiết phải là đảng viên. Hình như đang có sự mặc định như vậy. Vì lẽ gì tôi không thể biết. Điều tôi biết là ai đưa ra sự mặc định đó chắc chắn là làm trái tư tưởng Hồ Chí Minh. Và nguy hại hơn, sự mặc định đó đã mở cửa cho những kẻ cơ hội chui vào Đảng để thăng quan phát tài, vì không phải là đảng viên thì không thăng quan phát tài được. Tôi không nói tất cả đều như vậy, tôi biết đa số đảng viên vẫn là những người lao động lương thiện, vẫn thành tâm và vẫn sẵn sàng hy sinh vì nước vì dân. Nhưng ngày nay rất nhiều người, nhiều đến mức không đếm xuể, cầm tấm thẻ đảng viên không phải để xông pha trong lửa đạn để giữ nước, không phải để trần mình trong gian khó để bảo vệ dân, mà để được ăn trên ngồi trốc. Đó là sự “tự diễn biến, tự chuyển hóa” lớn nhất, nghiêm trọng nhất trong Đảng Cộng sản Việt Nam mà Đại Hội vừa rồi vẫn chưa dám nhìn thẳng.

____________

P/s : Stt này được viết dựa trên tư tưởng Hồ Chí Minh, chứ người viết là tôi thì chẳng có tư tưởng gì.

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Thủ tướng Hun Sen: Ông “Trùm” chuyên chế tại Đông Nam Á

ByQUỲNH VI

Posted on 06/10/2017

Thủ tướng Hun Sen của Cambodia. Ảnh: RFA.

Cái ôm thân mật đầy tình hữu nghị giữa Thủ tướng Hun Sen và Tướng Prayut Chan-o-cha, người đang đứng đầu chính quyền quân đội Thailand – vào đầu tháng Chín ở Phnom Penh, chính là hình ảnh đại diện cho tình hình chính trị tại Đông Nam Á hiện nay. Các thể chế chuyên chế (authoritarian regime) đang trỗi dậy khắp khu vực, và chẳng chút e dè, sẵn sàng thách thức các giá trị nhân quyền và dân chủ.

Trong đó, Cambodia là nhà nước chuyên chế nhất, và Thailand thì theo bén gót.

• Quỳnh Vi lược dịch từ Cambodia leads regional authoritarianismđăng trên báo Bangkok Post ngày 22/9/2017. Tiêu đề và tít phụ do Luật Khoa tạp chí đặt.

Một người dân treo bảng cổ xúy dân chủ hoá ở Cambodia năm 1998. Ảnh: Jerry Redfern.

Cambodia: từ quá trình hoàn thiện dân chủ quay ngược về chế độ chuyên chế

Đã từng có một thời gian, Cambodia đã đưa ra vài tín hiệu đầy hứa hẹn là đất nước này đang chuyển mình sang thể chế dân chủ. Một cuộc tổng tuyển cử được Liên Hiệp Quốc tổ chức và giám sát năm 1993 tưởng như đã thay đổi Cambodia.

Mặc dù chính trường nước này cũng khá ba chìm bảy nổi từ đó cho đến nay, nhưng nhìn bề ngoài thì tình hình trông khá ổn. Khi mà một cơ chế cử tri đoàn tương đối chính danh và những chiêu bài dân chủ chống lưng cho nó. Nhưng bất kể là cơ chế chính trị ở Cambodia đã tiến được bao nhiêu bước trong vòng hai thập niên qua, mọi thứ hiện nay đều bị chặn đứng và đảo ngược hoàn toàn.

Hun Sen, nhà lãnh đạo mạnh mẽ được dân chúng bầu lên năm nào, giờ đây đã thẳng thừng xé toạc lớp mặt nạ của cái gọi là một nền chính trị tự do và công bằng tại Cambodia. Ông ta vừa bỏ tù lãnh đạo lực lượng đối lập –Kem Sokha – của Đảng Cambodia National Rescue Party – CNRP (Đảng Cứu nguy Dân tộc) với tội “phản quốc” – vì một bài diễn văn cổ xúy dân chủ mà Kem Sokha đã diễn thuyết ở Melbourne mãi từ năm 2013. Sau khi bị bắt giam, không một người nào thuộc đảng CNRP được gặp mặt Sokha.

Ngoài ra, Hun Sen như là phát rồ lên khi ra lệnh đóng cửa hàng loạt các đài phát thanh hay lên tiếng chỉ trích chính quyền, đuổi cổ đại diện tổ chức phi chính phủ National Democratic Institute của Hoa Kỳ trong thời gian gần đây. Ông ta còn dồn tờ Cambodia Daily vào chân tường, khi tuyên bố tờ báo này thiếu chính phủ gần 6.3 triệu đô la tiền thuế, khiến cho nó phảiđóng cửa sau 24 năm hoạt động.

Hun Sen, Thủ tướng đương nhiệm của Cambodia và cũng là lãnh đạo đảng cầm quyền CPP. Ảnh: Tang Chhin Sothy/AFP

Trong qua khứ, những nhân vật lãnh đạo đảng phái chính trị đối lập thì thường xuyên bị sách nhiễu, kể cả bị đánh đập. Qua những hành động này, Hun Sen đã thẳng thừng tuyên bố: không cần biết điều gì sẽ xảy ra, ông ta vĩnh viễn là thủ tướng Cambodia.

Cách hành xử côn đồ của Hun Sen có thể sánh cùng lãnh đạo Bắc Hàn, Kim Jong-un. Điểm khác biệt giữa hai người đó là Hun Sen được Trung Quốc hậu thuẫn và cả khối ASEAN thì ngầm đồng tình trong im lặng.

Nếu nhìn vào bối cảnh cuộc bầu cử năm tới ở Cambodia, người đang nắm thế thuợng phong tại các khu vực cử tri hiện nay chính là Kem Sokha và đảng CNRP.

Trong cuộc bầu cử địa phương vào tháng 6/2017, đảng CPP nhận được 50% số phiếu bầu phổ thông (popular vote), còn CNRP nhận được 44%. Đó là một kết quả cực tốt cho đảng CNRP, một đảng chính trị chỉ vừa được thành lập năm năm trước. Cũng từ chính kết quả này mà Hun Sen bắt buộc phải chú ý đến tình cảnh ngặt nghèo cho tương lai chính trị của cả bản thân lẫn đảng CPP. Rất có thể ông ta sẽ bị loại khỏi cuộc chơi khi tổng tuyển cử được tiến hành vào năm tới, 2018.

Và mặc dù là lãnh đạo của họ đang ngồi tù, CNRP vẫn không nhượng bộ, cũng như tỏ vẻ rất kiên định. Tuy vậy, một lãnh đạo cao cấp của CNRP gần đây đã thừa nhận một sự thật khiến người ta phải “lạnh người”. Tại một buổi hội thảo dành cho giới học giả, các nhà hoạt động và những đại biểu Quốc hội, vị này đã cho biết, trách nhiệm của đảng CNRP là phải bảo đảm “tính mạng” cho các đảng viên của họ. Phát biểu trên bắt buộc chúng ta phải ôm lòng hoài nghi về tính chính danh của cuộc tổng tuyển cử sẽ được tổ chức vào tháng 7/2018.

Lãnh đạo đảng đối lập – Kem Sokha – bị bắt giữ đầu tháng 9/2017. Ảnh: Agence France-Presse — Getty Images.

Dân chủ hóa ở ASEAN đã bị các nhà nước chuyên chế “vượt mặt”

Cuộc chạy đua điên cuồng của Hun Sen để trở thành nhân vật lãnh đạo chuyên chế số một ở Đông Nam Á dự báo một tương lai mờ mịt cho việc thực thi nhân quyền và chuyển đổi dân chủ trong khu vực. Ông ta đã khiến cho những lãnh đạo chuyên chế khác – như Tướng Prayut – nhìn yếu ớt hơn rất nhiều.

Tổng thống Duterte của Philippines cũng chỉ dám sử dụng quyền đề xuất chi tiêu ngân sách và các thủ tục lập pháp để “bỏ đói” Ủy ban Nhân quyềnvà không cấp ngân sách cho họ (tuy rằng ông này phải chịu trách nhiệm cho hàng nghìn cái chết của thường dân và các vụ vi phạm quyền con người trong cuộc chiến với chất gây nghiện).

Không quá lâu trước đây, các nhà nước ở ASEAN có thể được tạm chia làm ba nhóm. Những nước đang trong tiến trình hoàn thiện nền dân chủ là Indonesia, Philippines, và Myanmar. Những nước nằm trong nhóm dân chủ thoái trào là Thailand, Malaysia, và Cambodia. Ba quốc gia nhất quyếtkhông chuyển đổi dân chủ gồm có: nhà nước quân chủ ở Brunei, cùng Laos và Việt Nam – là hai nước vẫn tiếp tục uốn mình trong mô hình toàn trị của đảng cộng sản. Singapore là một trường hợp ngoại lệ khi là một nước độc đảng, nhưng vẫn tiến hành thủ tục bầu cử tự do.

Tổng thống Rodrigo Duterte người được nhân dân xem là chính trị gia “nói là làm” ở Philippines. Ảnh: AP Photo/Eugene Hoshiko.

Tuy nhiên, phép toán này hiện nay đã bị phân chia lại, và dân chủ đã bị các chính quyền chuyên chế vượt mặt. Cambodia và Philippines giờ đây đã vững bước trên con đường quay về mô hình nhà nước chuyên chế. Thailand thì vẫn do các thế lực quân đội cai trị sau lần đảo chánh ba năm về trước. Myanmar thì đang đắm chìm trong cuộc khủng hoảng người Rohingya ở bang Rakhine. Có lẽ chỉ còn Indonesia là họa may vẫn cầm cự nổi cho một nền dân chủ.

Có tương lai nào cho dân chủ hóa ở khu vực Đông Nam Á hay không?

Lối thoát cho dân chủ hóa ở Đông Nam Á có thể phải bắt đầu từ Indonesia, nếu nước này đồng ý lên tiếng ủng hộ một xã hội minh bạch, tôn trọng các quyền căn bản và các quyền tự do của người dân. Điều này sẽ mang đến một chút hung hiểm cho Indonesia, nhưng đó cũng là cơ hội cho quốc gia này có được vị trí lãnh đạo trong khu vực.

Liệu Tổng thốnng Joko Widodo và Indonesia có thể cứu nguy cho dân chủ ĐNA? Ảnh: Darren Whiteside—Reuters

Cộng đồng quốc tế thì cần phải tiếp tục lên tiếng về tình hình tại đây, đặc biệt là Liên minh Châu Âu (European Union) và cả Hoa Kỳ nữa. Cho dù giờ đây, nếu muốn vẫn được xem là thành lũy cuối cùng của nền dân chủ toàn cầu, thì Mỹ cần phải bắt đầu hành xử cho đúng với vị trí đó – trước khi họ lại có được sự nể trọng của khối ASEAN.

Chúng ta cũng cần nói rõ với Trung Quốc rằng, ủng hộ một nhà cai trị chuyên chế như Hun Sen chỉ khiến cho hình ảnh chính quyền Bejing ngày càng trở nên tồi tệ hơn trên thế giới. Muốn trở thành một “đại ca” siêu cường quốc toàn cầu, thì Trung Quốc không thể tiếp tục bảo kê cho những hành vi côn đồ như kiểu Hun Sen. Trung Quốc có thể khống chế Cambodia dễ dàng hơn Bắc Hàn rất nhiều, và họ cần phải làm điều này để chứng minh rằng, họ tôn trọng và có thiện ý đối với những người bị bức hại tại đây.

Cuối cùng, các loại chính quyền như kiểu của Hun Sen cần biết, một khi họ đàn áp quá mức người dân thì chính họ đang biến nhân dân thành một lực lượng quá khích.

Nếu như người dân cứ bị đàn áp một cách có hệ thống trong một xã hội – nơi mà họ không thể có hy vọng gì chấm dứt được nỗi thống khổ đó – thì họ không còn chọn lựa nào khác mà bắt buộc phải đứng lên chống lại kẻ cầm quyền. Vì chỉ như thế, người dân mới có thể lấy lại tiếng nói trong xã hội và giành lại những quyền căn bản của mình.

• Tác giả Thitinan Pongsudhirak là Giáo sư Khoa học Chính trị, và đồng thời là Chủ nhiệm Học viện nghiên cứu An ninh Quốc tế tại Đại học Chulalongkorn, Thailand.

Phần nhận xét hiển thị trên trang

Nobel Vật Lý 2017: Đang mở ra những thế giới chưa từng thấy!

Năm 1916 nhà bác học Albert Einstein nói ông tin vào sự tồn tại của sóng hấp dẫn. Năm nay, 101 năm sau phát biểu của Einstein, giải Nobel Vật Lý được trao cho  Rainer Weiss, Barry C. Barish và Kip S. Thorne vì đã phát hiện ra được sự tồn tại của sóng hấp dẫn. Trong thông báo về giải thưởng, Viện hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy điển nói về giải Nobel Vật lý 2017 năm nay: “Đây là một thứ hoàn toàn mới và khác biệt, đang mở ra những thế giới chưa từng thấy.”

(Bài trích từ sách Bầu trời chiều ẩn giấu, bài trích này cũng đã đăng trên Tuổi Trẻ Cuối Tuần số tuần này, tức tuần công bố giải Nobel 2017). Link download sách, bản ebook định dạng pdf ở đây, và bản để in ở đây).

*

Năm 1916, một nhà vật lý người đức, lúc này đang sĩ quan pháo binh trên mặt trận Nga, tên là Karl Schwarzschild, đã giải các phương trình tensor của Einstein và tìm ra một nghiệm kỳ lạ. Theo nghiệm này, xung các ngôi sao có khối lượng cực lớn có một không quyển kỳ ảo (magical sphere). Tất cả mọi thứ, kể cả ánh sáng, khi đi vào không quyển này sẽ bị hút vào ngôi sao khổng lồ và không có cách nào thoát ra được. Schwarzschild còn tính toán được bán kính của không quyển kỳ ảo này. Bán kính này được gọi là bán kính Schwarzschild  hoặc bán kính hấp dẫn (gravitational radius).

Schwarzschild qua đời trên mặt trận Nga và không biết rằng mình đã tìm ra một thứ, về sau được John Wheeler đặt tên: Hố Đen (Black Hole). Không quyển ma quái mà Schwarzschild tìm ra, ngày nay được gọi là Chân trời sự kiện (event hoziron), hàm ý đấy là nơi xa nhất mà  tầm mắt của người quan sát có thể với tới (sau chân trời là hố đen, nơi mà ánh sáng nếu vươn tới sẽ bị nuốt vào và không bao giờ trở lại).

Cũng năm 1916, Einstein đề xuất sự tồn tại của một sóng gọi là sóng hẫp dẫn, một loại sóng mang lực hấp dẫn lan truyền trong không gian với vận tốc bằng vận tốc ánh sáng. Einstein đã tìm thấy sóng trên lý thuyết bằng cách giải các phương trình của mình, cũng như dự báo các ngôi sao đôi quay quanh một trục chung sẽ dần sát lại với nhau để rồi lao vào nhau do năng lượng mất dần do bị bức xạ vào không gian dưới dạng sóng hấp dẫn.

Để biết chi tiết hơn, xem bài Tiếng vọng từ sáng thế.

Năm 1936, Einstein và học trò là Nathan Rosen đăng một bài báo khoa học trên tạp chí Physical Review. Bằng cách sử dụng nghiệm của một hố đen tiêu chuẩn hình bình cổ dài có cổ bình bị cắt ngang và sáp nhập (merge) với một hố đen giống như thế nhưng đã bị xoay ngược lại. Ý tưởng này của Einstein và Rosen ngày nay được các nhà vũ trụ học hình dung như một cổng để kết nối hai vũ trụ khác nhau. Ý tưởng này có tên gọi Cầu Einstein-Rosen. Hay còn được biết với tên lỗ sâu đục (wormhole). Tuy nhiên, theo Einstein, các lỗ sâu đục có thể tồn tại, nhưng các sinh vật lọt vào miệng hố đen sẽ chết ngay lập tức vì bị xé xác bởi lực hấp dẫn.

Năm 1963, nhà toán học Roy Kerr tìm được nghiệm chính xác của phương trình Einstein: một ngôi sao chết, suy sụp vào bên trong do lực hấp dẫn của chính nó, do định luật bảo toàn động lượng sẽ quay nhanh hơn, và tạo thành một lỗ đen quay. Nghiệm của Roy Kerr cho thấy việc đào thoát tới một không gian khác thông qua lỗ sâu đục là khả thi về lý thuyết: lực ly tâm (hướng ra ngoài) do sự quay của hố đen sẽ cân bằng và triệt tiêu lực hấp dẫn (hút vào), và các sinh vật rơi vào miệng hố đen sẽ không bị xé tan xác nữa.

Lỗ đen là vô hình bởi nó hút tất cả ánh sáng vượt qua không quyển kỳ ảo quanh nó (hay còn gọi là chân trời sự kiện). Các nhà thiên văn phải tìm hố đen bằng cách xác định các đĩa bồi tích (accretion disk) tạo thành do các khí bồi đắp dần xung quanh hố đen.

Trước năm 1990, hố đen chỉ tồn tại trên lý thuyết cho đến năm 1994 kính viễn vọng Hubble tìm thấy bằng chứng rõ ràng về các hố đen siêu nặng “ẩn nấp” giữa các thiên hà. Các nhà thiên văn tin rằng, hầu hết các thiên hà, kể cả Ngân Hà của chúng ta, đều có hố đen ở trung tâm. Các hố đen đã được phát hiện, ngày nay đã tới hàng trăm. Tất cả các hố đen đều tự quay rất nhanh quanh chính mình.

Năm 1988, một học trò của John Wheeler, nhà vũ trụ học và vật lý hấp dẫn Kip Thorne đề xuất một ý tưởng xây dựng máy du hành thời gian. Ý tưởng này được Thorne tư vấn để Christopher Nolan xây dựng bộ phim giả tưởng rất thành công Interstellar. Trong bộ phim này, người cha sau khi vượt qua chân trời sự kiện của hố đen vẫn tiếp tục sống và tìm được cách gửi thông điệp về cho con gái của mình bằng cách sử dụng sóng hấp dẫn.

Năm 1962, hai nhà khoa học là Gertsenshtein và Pustovoit xuất bản một bài báo đề xuất các nguyên tắc dò tìm sóng hấp dẫn bước sóng dài bằng giao thoa kế.

Năm 1973, Kip Thorne ở học viện Caltech bắt đầu hành trình săn lùng sóng hấp dẫn của mình.

Năm 1984, Kip Thorne, Ronald Drever và Rainer Weiss thành lập ủy ban lâm thời để xây dựng dự án LIGO. Năm 2002, LIGO bắt đầu dò tìm sóng hấp dẫn. Năm 2015, phiên bản hiện đại hơn với tên gọi Advanced LIGO, đi vào hoạt động.

LIGO (Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory – Trạm quan trắc sóng hấp dẫn giao thoa kế laser) là một thiết bị khổng lồ gồm hai đường ống dài khoảng 4km, nối với nhau hình chữ L. Trong mỗi ống có một chùm tia laser được chiếu liên tục. Hai chùm tia gặp nhau ở góc chữ L. Các sóng laser được tính toán sao  cho chúng triệt tiêu nhau và tạo nên vân giao thoa. Do hiện tượng phân cực, hai ống vuông góc với nhau nên chỉ có một ống sẽ bị sóng hấp dẫn đập vào. Khi sóng hấp dẫn đập vào một trong hai ống , chiều dài ống này sẽ bị co giãn khác với ống kia, gây ra nhiễu loạn phá vỡ cân bằng của hai chùm laser, và làm mất các vân giao thoa

Theo tính toán, để phát hiện sự va chạm của hai hố đen cách trái đất 300 triệu năm ánh sáng, LIGO có thể phải chờ đợi từ 1 đến 1000 năm. Cuối cùng, Advance LIGO phát hiện được sự va chạm của hai hố đen cách trái đất 1.3 tỷ năm, chỉ vài tiếng đồng hồ sau khi được sửa chữa nâng cấp.

Giống các loại sóng khác, như sóng hấp dẫn có biên độ, tần số, bước sóng và tốc độ. Tốc độ của sóng hấp dẫn bằng tốc độ ánh sáng. Tần số của sóng hấp dẫn rất thấp (thấp tần) nên bước sóng của chúng rất dài, truyền tải năng lượng rất bé. Đây là lý do rất khó bắt được sóng hấp dẫn.

1.3 tỷ năm trước, ở một thiên hà rất xa xôi, có hai hố đen bị dính vào một quỹ đạo xoắn ốc, rồi ở khoảnh khắc cuối cùng chúng đâm sập vào nhau với tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng. Vụ va chạm đã tạo ra một hố đen mới nặng bằng 62 lần khối lượng mặt trời, đồng thời phát ra một nguồn năng lượng khổng lồ và tinh khiết. Toàn bộ năng lượng ấy bức xạ vào vũ trụ chỉ trong trong chỉ khoảng 1 phần 10 giây. Năng lượng ấy làm biến dạng không gian và thời gian xung quanh vụ va chạm trong chớp mắt. Bởi vụ va chạm là của hai lỗ đen, nên năng lượng phát ra không phải là sóng ánh sáng, mà là sóng hấp dẫn.

Sóng hấp dẫn này truyền đi và làm co giãn không gian khi nó đi qua. Đó chính là không gian – thời gian trong vũ của Einstein.

Ngày 11 tháng 2 năm 2016, các nhà khoa học của LIGO công bố họ đã dò tìm được sóng hấp dẫn của một vụ sáp nhập hố đen cách chúng ta 1.3 tỷ năm ánh sáng (và cũng có nghĩa là sóng từ một vụ sáp nhập cách ngày nay 1.3 tỷ năm).

Ngày 15 tháng 6 năm 2016, LIGO công bố lần thứ hai dò được sóng hấp dẫn từ một vụ sáp nhập hố đen cách trái đất 1.4 tỷ năm ánh sáng.

Một nửa giải Nobel Vật Lý năm nay được trao cho Rainer Weiss, giáo sư tại đại học MIT và là một trong ba nhà vật lý sáng lập LIGO.

Nửa giải còn lại được trao cho Kip Thorne và Barry C. Barish.

Kip Thorne là giáo sư tại đại học Caltech (California Institute of
Technology) và cũng là thành viên sáng lập LIGO.

Barry C. Barish, giáo sư đại học Caltech, là giám đốc thứ hai của LIGO và là người nỗ lực xây dựng thành công và đưa LIGO vào hoạt động.

Rainer Weiss sinh ở Đức năm 1932. Năm 1939, gia đình ông đào thoát khỏi ách Phát Xít và đến nước Mỹ. Vài phút sau khi giải Nobel Vật lý được  công bố, ông trả lời các phóng viên qua điện thoại: “Thật là tuyệt. Tôi thấy rất ổn. Thậm chí tôi còn mặc quần áo sẵn sàng rồi đây.” Ông nói giải thưởng này là kết quả lao động của 1000 con người tham gia vào dự án LIGO, là dự án đã quan sát được sóng hấp dẫn, qua đó chứng minh được lý thuyết có tuổi đời một thế kỷ của Einstein.

Ronald Drever, giáo sư đại học Caltech, một trong ba sáng lập viên của LIGO mới qua đời tháng ba năm nay. Nếu giải Nobel được trao sớm thêm một năm có lẽ ông cũng là người được nhận giải.

Trong khoa học hiện đại, đóng góp của nhóm các nhà nghiên cứu cho thành tựu khoa học có tác động lớn hơn các đóng góp cá nhân. Gần đây có nhiều ý kiến chỉ trích cách giải Nobel được trao. Các nhà khoa học cho rằng giải Nobel Vật lý chỉ trao tối đa cho ba nhà khoa học như hiện nay không còn hợp lý nữa. Tất nhiên những người được giải vẫn xứng đáng, nhưng trên thực tế họ không làm việc đơn độc.

Phát biểu sau khi biết mình được trao giải Nobel, Kip Thorne nói: “Tôi đã hy vọng giải được trao cho cả nhóm LIGO, nhưng thay vì thế giải được trao cho ba chúng tôi.”

Phát hiện sóng hấp dẫn của LIGO còn chứng minh Einstein tiếp tục đúng ở một khía cạnh khác, khía cạnh lực hấp dẫn trong Thuyết tương đối rộng của ông. Lần đầu tiên sóng hấp dẫn được chứng minh với bằng chứng thực nghiệm của một hiện tượng xảy ra bên ngoài hệ mặt trời.

Phát hiện sóng hấp dẫn của LIGO lần đầu tiên giúp khoa học chứng minh trực tiếp bằng thực nghiệm được sự tồn tại của một cặp hố đen, vốn chỉ tồn tại trên lý thuyết.  Dữ liệu đo được còn giúp các nhà khoa học biết về hai hố đen đã tạo ra sóng: khối lượng của hố đen, vận tốc quỹ đạo, và thời điểm chúng đâm vào nhau. Có thể, dữ liệu ấy còn giúp giải thích các hố đen siêu nặng đã hình thành như thế nào ở tâm các thiên hà.

Người Hy Lạp cổ và người Do Thái cổ cùng tin rằng vũ trụ trật tự (cosmos) được sinh ra từ hỗn mang không có hình dạng.

Thánh Augustine, một nhà thần học xuất sắc của Hội Thánh ở thế kỷ thứ 4, có những chiêm nghiệm rất độc đáo về thời gian và không gian. Theo chiêm nghiệm của Thánh Augustine, Thượng Đế tồn tại bên ngoài thời gian mà con người nhận thức được. Thượng đế ở bên ngoài vũ trụ do chính ngài tạo ra, và ở bên ngoài thời gian của cái vũ trụ ấy. Thời gian của Thượng Đế là một cái gì đó vừa hiện tại vừa vĩnh hằng.

Quan điểm của Thánh Augustine đã đặt không gian với thời gian của vũ trụ vào chung trong một khái niệm, rất gần với một vũ trụ được dệt lưới (fabric) bằng không-thời gian của Einstein. Và ý tưởng của Thánh Augustine về một thượng đế đứng hoàn toàn bên ngoài không gian và thời gian của vũ trụ do chính ngài tạo ra cũng là một ý tưởng độc đáo và cấp tiến. Sau khi Einstein đặt những viên gạch đầu tiên cho ngành vũ trụ học hiện đại, ý tưởng ấy quay lại bằng sự màu nhiệm của khoa học.

*

Năm 1915, Einstein đưa ra lý thuyết mới về lực hấp dẫn, còn gọi là thuyết tương đối rộng: một vũ trụ “mới” hình thành. Trong vũ trụ ấy, khi con người quan sát ánh sáng của một ngôi sao cách trái đất một tỷ năm ánh sáng, thì đồng thời cũng là quan sát ánh sáng được phát đi từ một tỷ năm trước. Trong vũ trụ ấy, không gian và thời gian đã dệt vào nhau thành lưới không-thời gian (spacetime).

Năm 1921,nhà vật lý gốc Nga Alexander Friedmann khi giải các phương trình gốc của Einstein đã tìm ra nghiệm mà ngày nay được gọi là nghiệm Big Bang. Vũ trụ xuất hiện đột ngột và mạnh mẽ kinh khủng từ một trạng thái có độ nén vô hạn và năng lượng cực lớn. Tác động của vụ nổ Big Bang lan ra khắp vũ trụ theo không gian và thời gian, và tác động của nó còn tồn tại đến ngày nay.

Vũ trụ bao la được tuôn trào từ một điểm sau một vụ nổ là một ý tưởng rất khó hiểu với nhận thức thông thường. Hơn thế, khác với các vụ nổ bình thường, phải xảy ra ở đâu đó với thời gian và vị trí cụ thể trong không gian, vụ nổ Big Bang xảy ở một điểm hoàn toàn chưa có không gian và thời gian. Vị trí của vụ nổ ấy ở hiện tại chính là tất cả các điểm trong vũ trụ.

Toàn bộ vũ trụ rộng lớn ngày nay, ngày xưa đã ở cùng một chỗ.

Ở thời điểm Planck, 10-43 giây sau Big Bang, vũ trụ là là một mớ hỗn mang cực kỳ nóng, cỡ 1032 độ Kelvin. Đó là một khối plasma đồng chất, nóng bỏng, và có thể có nhiều hơn 3 chiều không gian. Chừng một phần trăm giây sau, vũ trụ mới nguội đi, còn khoảng 10 ngàn tỷ độ K, các hạt quark bắt đầu cụm lại để tạo ra proton và neutron. Một phần trăm giây sau nữa hạt nhân các nguyên tố nhẹ hình thành. Giai đoạn tổng hợp hạt nhân kéo dài vài trăm ngàn năm, rất dài với đời người nhưng chỉ là khoảnh khắc ngắn ngủi của vũ trụ. Vũ trụ đầy plasma của các hạt tích điện khiến các photon bị khuếch tán không thoát ra được. Khi nhiệt độ vũ trụ giảm xuống còn vài ngàn độ, các electron chuyển động chậm dần và lúc này nguyên tử mới bắt đầu hình thành.

Sau Big Bang khoảng 370 ngàn năm, nhiệt độ vũ trụ hạ xuống còn 3000 độ Kelvin, các electron và hạt nhân chuyển động đủ chậm để hình thành nguyên tử: electron bị trói vào quỹ đạo nguyên tử và hòa điện với các proton. Các photon nguyên thủy của Big Bang, không còn bị các hạt tích điện ngăn trở nữa, bắt đầu tràn ra và lấp đầy vũ trụ. Do vũ trụ giãn nở, mọi thứ giảm mật độ và nguội dần. Do photon luôn chuyển động với tốc độ ánh sáng nên khi nguội đi, tần số của nó cũng giảm dần. Ánh sáng của của vũ trụ nguyên thủy chuyển dần màu sắc, từ tím chuyển dần sang xang, vàng, đỏ, hồng ngoại và cuối cùng trở thành sóng vô tuyến.

Nhờ vào vệ tinh COBE và vệ tinh WMAP đã chụp được bức xạ nền sóng vô tuyến của vũ trụ, con người đã có thể nhìn xa được vào không gian, tới tận quá khứ, khi vũ trụ sơ sinh mới 370 ngàn năm tuổi.

Để nhìn xa hơn về thời điểm gần Big Bang hơn nữa, các nhà khoa học kỳ vọng những thiết bị dò sóng hấp dẫn như LIGO, có thể dò được nhưng sóng hấp dẫn nguyên thủy có từ thời điểm Big Bang.

Và có vẻ như với LIGO, họ đang tiến tới thành công.

Nguồn Blog của 5xu 

Phần nhận xét hiển thị trên trang