Quyết định trao trả quyền tự do công nhân đã được ký từ 36 năm trước song hôm nay bảy người dân Tây Ninh mới được nhận.
Ngày 4/4, Viện kiểm sát tỉnh Tây Ninh trao quyết định đình chỉ điều tra cho bảy bị can (từ 62 đến 94 tuổi) trong vụ cướp tài sản xảy ra 40 năm trước.
Những người bị oan sai nhận quyết định đình chỉ điều tra tại VKSND tỉnh Tây Ninh. Ảnh:Duy Sơn.
Theo hồ sơ, tối 26/7/1979, nhà máy xay lúa ở ấp Bùng Binh, xã Đôn Thuận, huyện Trảng Bàng, Tây Ninh xảy ra vụ cướp 5 chỉ vàng. Từ tin báo của nạn nhân, công an vào cuộc điều tra, bắt giữ Nguyễn Văn Dũng (khi đó 22 tuổi) cùng bảy người khác trong trong gia đình.
Họ bị khởi tố, truy tố tội Cướp tài sản riêng công dân theo Điều 6 Sắc luật 03 ngày 15/3/1976 của Hội đồng Chính phủ lâm thời miền Nam Việt Nam. Năm 1983, sau hơn 45 tháng bị tạm giam, cả tám ông bà được thả.
Tháng 1/2018, sau gần 40 năm bị bắt, ông Nguyễn Văn Dũng nhận được quyết định đình chỉ điều tra, 7 người còn lại vẫn mang thân phận bị can. Riêng ông Nguyễn Thành Nghị đã mất 6 năm trước.
Ông Dũng sau đó kiện đòi bồi thường oan sai. Tháng 11/2018, TAND Tây Ninh tuyên buộc VKSND tỉnh Tây Ninh bồi thường cho ông Dũng 615 triệu đồng.
Tại buổi trao quyết định hôm nay, các nạn nhân oan sai cùng người thân đều bất ngờ khi tờ quyết định đình chỉ điều tra do ông Trịnh Quốc Anh - Phó Viện trưởng VKSND tỉnh Tây Ninh ký từ ngày 11/5/1983 nhưng đến nay họ mới được nhận.
Trong quyết định đình chỉ điều tra ghi: "Xét đủ bằng chứng, chứng minh các bị can không phạm tội cướp tài sản riêng của công dân. Như vậy, việc họ đều đã nhận tội cướp và cất giấu tài sản cướp được là do từ nghi vấn bắt điều tra nhục hình bắt họ nhận, chớ họ không phạm tội này".
Quyết định 36 năm trước cũng thể hiện việc trả tự do và phục hồi quyền lợi hợp pháp cho những người bị oan sai.
Lược dịch từ South China Morning Post - 2019-04-03 “Điều mà Bình Nhưỡng lo lắng đó là sau một vài năm, một trong hai hoặc cả 2 người phụ nữ có thể thay lòng đổi dạ vì ăn năn hay vì một lời đề nghị tài chính đến từ một nhà xuất bản nào đó… và kể câu chuyện thật sự, làm một cuốn phim, hay lên truyền hình và nói về những tương tác của họ đối với những “ông chủ” Bắc Hàn. Truyền thông sẽ không để họ yên. Họ sẽ cố gắng nói. Vì vậy, đúng là họ sẽ không hoàn toàn an toàn. Họ phải tránh ánh đèn sân khấu và sống im lặng,” ông Sung-Yoon Lee được SCMP trích lời nhận định. Cô Siti đã được phóng thích và trở về nhà vào tối cùng ngày trên một chuyên cơ của Đại sứ Indonesia tại Malaysia, Rusdi Kirana. Cô đã ở trong một ngôi nhà được đảm bảo “cho sự an toàn chung của cô ta”, ông Lalu Muhammad Iqbal, thuộc Bộ Ngoại giao Indonesia cho biết.
Cô Đoàn Thị Hương được cảnh sát Malaysia
dẫn khỏi tòa Shah Alam hôm 1/4/2019
Sau phiên tòa ngày 1/4/2019, công dân Việt Nam Đoàn Thị Hương vẫn mặc áo giáp chống đạn nói với báo giới về ước mơ trở thành diễn viên hay ca sĩ sau khi trở về quê hương. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo ước mơ của cô sẽ không bao giờ có thể thực hiện vì mối đe dọa thanh trừng nhân chứng trong vụ ám sát ông Kim Jong Nam từ Bắc Hàn. Đó là nội dung bài viết trên trang Bưu Điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) hôm 2/4.
“Họ phải tránh ánh đèn sân khấu và sống im lặng”
SCMP trích lời các chuyên gia cảnh báo công dân Việt Nam Đoàn Thị Hương, người bị kết án vì liên quan đến cái chết của anh trai cùng cha khác mẹ với lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong Un, sẽ không bao giờ có tự do thực sự sau khi cô ấy được phóng thích từ nhà tù Malaysia vào tháng sau.
Mặt khác, Hương và công dân Indonesia Siti Aisyah, người được trả tự do vào tháng 3 vừa rồi có thể là mục tiêu cần loại trừ của mật vụ Bắc Hàn, vì họ là nhân chứng và tòng phạm trong vụ ám sát giật gân ông Kim Jong Nam vào ngày 13/2/2017.
Cô Siti Aisyah, người Indonesia tại cuộc họp báo ở Jakarta hôm 11/3/2019AFP
Cả 2 phụ nữ đều cho rằng mình đã bị mật vụ Bắc Hàn lừa để họ nghĩ rằng đang tham gia một sô truyền hình thực tế khi bôi chất độc thần kinh VX vào mặt của ông công dân Bắc Triều Tiên Kim Chol (theo cách gọi của Bắc Hàn và báo chí Việt Nam) khi ông ấy đứng trước quầy làm thủ tục của phi trường quốc tế Kuala Lumpur. Không đầy 20 phút sau, ông ta qua đời.
Theo lời Giáo sư Sung-Yoon Lee, khoa Hàn Quốc học của đại học Tufts - Hoa Kỳ, nếu sau này, một trong hai người tiết lộ những gì họ biết về kế hoạch và rồi mạng sống của họ có thể sẽ gặp nguy hiểm.
“Điều mà Bình Nhưỡng lo lắng đó là sau một vài năm, một trong hai hoặc cả 2 người phụ nữ có thể thay lòng đổi dạ vì ăn năn hay vì một lời đề nghị tài chính đến từ một nhà xuất bản nào đó… và kể câu chuyện thật sự, làm một cuốn phim, hay lên truyền hình và nói về những tương tác của họ đối với những “ông chủ” Bắc Hàn.
Truyền thông sẽ không để họ yên. Họ sẽ cố gắng nói. Vì vậy, đúng là họ sẽ không hoàn toàn an toàn. Họ phải tránh ánh đèn sân khấu và sống im lặng,” ông Sung-Yoon Lee được SCMP trích lời nhận định.
Còn ông Benny Mamoto, cựu tổng thanh tra cảnh sát Indonesia, đồng ý rằng cả hai có thể đối diện với nguy hiểm như “phương thức hoạt động của mật vụ Bắc Hàn để loại trừ những mối đe dọa, bao gồm những nhân chứng (của vụ ám sát)”.
“Công lý cuối cùng sẽ không bao giờ được thực thi”
Đoàn Thị Hương ban đầu bị cáo buộc tội giết người, nhưng vào hôm thứ hai đã nhận tội nhẹ hơn là cố ý gây thương tích bằng vũ khí nguy hiểm và bị tuyên 3 năm 4 tháng tù giam. Luật sư của cô ấy nói nữ thân chủ 30 tuổi sẽ được trả tự do vào đầu tháng 5.
Cô Siti, năm nay 27 tuổi, đã được phóng thích sau khi cáo trạng giết người chống lại cô này đột nhiên bị hủy bỏ vào ngày 11/3. Cô quay trở về nhà vào tối cùng ngày trên một chuyên cơ của Đại sứ Indonesia tại Malaysia, Rusdi Kirana.
Cô đã ở trong một ngôi nhà được đảm bảo “cho sự an toàn chung của cô ta”, ông Lalu Muhammad Iqbal, thuộc Bộ Ngoại giao Indonesia cho biết.
Bốn người Bắc Hàn đồng thời bị cáo buộc giết ông Kim Jong Nam, nhưng sớm đào thoát khỏi Malaysia sau khi vụ ám sát diễn ra.
Ông Hisyam Teh Poh Teik, luật sư của Đoàn Thị Hương nói rằng, công lý sẽ không bao giờ được thực thi cho đến khi nào bốn người đàn ông kia được tìm thấy và giải tới tòa. Tuy nhiên, điều đó sẽ không bao giờ xảy ra, vì ”hoàn toàn có thể ông Kim Jong Un sẽ thanh trừng họ để loại trừ các nhân chứng”, theo Bruce Bennett, một chuyên gia phân tích quốc phòng cấp cao tại Rand Corporation, một viện nghiên cứu chính sách toàn cầu phi lợi nhuận của Mỹ.
Một người khác là ông David Maxwell, đại tá quân đội đã nghỉ hưu và là thành viên cao cấp tại Quỹ bảo vệ dân chủ nói: “Công lý cuối cùng sẽ không bao giờ được thực thi cho đến khi Ông Kim Jong Un chịu trách nhiệm vì không thể không nghi ngờ rằng ông ta đã ra lệnh thực hiện vụ ám sát.”
Giáo sư Lee, thuộc Đại học Tufts, nói rằng kết quả của phiên tòa vừa qua sẽ tiếp tục làm cho nhà lãnh đạo Bắc Hàn bạo dạn hơn.
“Trường hợp này một lần nữa minh họa cho chủ nghĩa khác biệt của Bắc Hàn - đó là luật pháp và chuẩn mực quốc tế không áp dụng cho nhà nước kỳ quái nhưng hiếu chiến của Bắc Hàn.
Quốc gia này sẽ được khuyến khích và các nhà chỉ trích sẽ sợ hãi hơn”.
Các thành viên khác của đại gia đình Kim giờ đây có thể là mục tiêu, ông Lee nói, mặc dù, “khả năng trả thù của phụ thuộc phần lớn quốc gia vào quốc gia họ sống và họ có được đặt dưới sự bảo vệ của chính phủ hay không”.
Ông Kim Jong Nam, anh trai lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong UnAP
Điều tự nhiên đó là Bình Nhưỡng sẽ cố giết con trai của ông Kim Jong Nam trong một tương lai gần”, ông Nam Sung-wook, Giáo sư tại đại học Hàn Quốc, người trước đây từng làm việc cho Cơ quan Tình báo Quốc gia của nước này cho hay.
Ông này đang đề cập đến Kim Han-sol, 23 tuổi, người đã xuất hiện trong một video trên YouTube ngay sau khi cha của anh qua đời và tuyên bố rằng anh ta, mẹ và chị gái của anh ta được bảo vệ bởi một nhóm có tên là Cheollima Civil Defense.
Nhóm này cũng đã nhận trách nhiệm về một cuộc tấn công vào Đại sứ quán Bắc Triều Tiên ở Tây Ban Nha vào tháng hai năm nay.
Malaysia muốn nối lại mối quan hệ với Bắc Hàn
Vụ ám sát Kim Jong Nam đã làm tổn hại mối quan hệ ngoại giao của Bắc Hàn với Malaysia. Mối quan hệ này bị hạ cấp sau vụ giết người, với việc cả hai bên đều áp đặt lệnh cấm du lịch đối với các công dân của nhau ngay sau đó.
Bà Hoo Chiew-ping, giảng viên cao cấp về nghiên cứu chiến lược và quan hệ quốc tế tại Đại học Quốc gia Malaysia, cho biết chính phủ hiện tại của Mahathir Mohamadhad đã báo hiệu rằng họ muốn nối lại quan hệ với Bắc Hàn, để Malaysia không phải là quốc gia Đông Nam Á duy nhất không có quan hệ với cả hai miền Triều Tiên.
“Đây sẽ là một sự trở lại với vị trí chính sách đối ngoại truyền thống của Malaysia, mà việc thu hút cả hai miền Triều Tiên là rất quan trọng để duy trì mối liên kết và tạo cơ hội cho việc đối thoại, như các trường hợp của hội nghị thượng đỉnh ở Singapore và Hà Nội đã thể hiện”, bà nói.
Đồng thời, chính phủ Malaysia nên tăng cường giám sát bất kỳ người Triều Tiên nào hoạt động tại nước này để ngăn chặn việc trở thành căn cứ cho các hoạt động buôn lậu, bà Hoo cho hay.
Ông Maxwell, thuộc Quỹ bảo vệ dân chủ, cho biết điều này có thể đã xảy ra.
“Tôi chắc chắn rằng Triều Tiên đã nối lại các hoạt động phi pháp của mình ở Malaysia giống như họ đang tiến hành chúng trên khắp thế giới. [Họ] là chìa khóa sống còn của chế độ khi đó là những người cung cấp tiền.”
“Tôi nghĩ rằng các công ty tiền phong của Bắc Hàn hoạt động tại Malaysia có thể [cũng] cung cấp hỗ trợ cho sự nhân rộng vũ khí của Bắc Hàn đến Trung Đông và Châu Phi,” chuyên gia này nhận định.
Vì sao lại rộ lên tin nhà thầu Trung Quốc sẽ thắng thầu dự án đường cao tốc Bắc – Nam? "Nếu phía Việt Nam khó khăn về vốn, thì Tập đoàn Thái Bình Dương sẽ bỏ tiền làm toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam." Thứ nhất, đó sẽ là nhà đầu tư mang tính đồng bộ. Thứ hai, họ có thói quen chia phần trăm gọi là ‘hoa hồng’ cho phía đối tác. Thứ ba, họ trực tiếp hưởng lợi khi dự án hoàn thành. Thứ tư, họ hiểu rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang vay tiền trong hệ thống ngân hàng có vốn của Trung Quốc. Thứ năm,…
Sẽ là con đường xuyên suốt từ Trung Quốc tới mũi Cà Mau Chiều tối 19-9-2018, tại thành phố Cao Bằng, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể đã có cuộc làm việc với Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng Lại Xuân Môn, giám đốc sở Giao thông vận tải tỉnh Cao Bằng Lã Hoài Nam. Biên bản ở tối làm việc này là thuận chủ trương kết nối giao thông tuyến đường bộ từ Cao Bằng - Quảng Tây - Quý Châu - Trùng Khánh (Trung Quốc). Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng Lại Xuân Môn được giao nhiệm vụ làm việc với chính quyền địa phương của Trung Quốc để sớm có kết quả. Căn cứ pháp lý của chủ trương nói trên là bản Quy hoạch phát triển đường bộ cao tốc Việt Nam, có định hướng xây dựng cao tốc kết nối với tuyến đường Thái Nguyên - Khu Công nghiệp Thanh Bình (huyện Chợ Mới, Bắc Kạn) và Dự án đường bộ cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng).
Như vậy, nếu như Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng Lại Xuân Môn ‘bắt tay’ thành công với các chính quyền của Quảng Tây, Quý Châu và Trùng Khánh, thì coi như nhà thầu Trung Quốc có lợi thế khi tham gia hồ sơ thầu dự án cao tốc đường bộ Bắc – Nam của Việt Nam, là họ sẽ xuyên suốt đầu tư, giúp cạnh tranh giá. Đồng thời phía Trung Quốc cũng trực tiếp hưởng lợi qua sử dụng tuyến giao thông này cho các hoạt động sản xuất của họ tại Việt Nam.
Trong một diễn biến khác, trong tháng ba vừa qua, Công ty hữu hạn Tập đoàn Viện Khảo sát thiết kế số năm Đường sắt Trung Quốc đã trình Bộ Giao thông Vận tải Việt Nam báo cáo giữa ký tuyến đường sắt Lào Cai – Hải Phòng. Theo đó, tuyến đường sắt tương lai có thể đi qua 8 tỉnh thành, gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng (điểm cuối tại cảng Lạch Huyện).
Đường sắt xuất phát Hà Khẩu (Trung Quốc), qua ga Đồng Đăng tới ga Lạng Sơn. Từ đây, tuyến đường vượt sông Hồng chạy dọc theo cao tốc Lào Cai - Nội Bài để về ga Đông Anh. Rời ga Đông Anh, tuyến đường vượt cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên, về Yên Viên, vượt sông Đuống đến huyện Gia Lâm (Hà Nội), qua Hưng Yên, chạy dọc theo cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Tuyến đường không vào ga Hải Phòng mà qua cầu Tân Vũ - Lạch Huyện tới cảng Lạch Huyện.
Tổng chiều dài toàn tuyến đường sắt này gần 393 km. Toàn tuyến có 37 ga, xây mới 96 cầu, 26 hầm, xây mới 1.084 hầm chui dân sinh. Tốc độ thiết kế 160 km/h.
Thầu tư vấn đã xong, giờ chọn thầu đầu tư
Cục Quản lý xây dựng và Chất lượng công trình giao thông thuộc Bộ Giao thông Vận tải cho biết, đến nay 11 dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đã ký hợp đồng với các nhà thầu tư vấn khảo sát, thiết kế kỹ thuật, gồm 3 dự án đầu tư công: Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn, cầu Mỹ Thuận 2 và 8 dự án theo hình thức đối tác công tư -PPP, gồm: Mai Sơn – Quốc lộ (QL) 45, QL45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây.
Dự án cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn sẽ hoàn thành thiết kế kỹ thuật trong tháng 5/2019, dự án Cam Lộ - La Sơn tháng 6/2019 và các dự án còn lại hoàn thành trong tháng 8 - 9/2019; riêng dự án cầu Mỹ Thuận 2, dự kiến tháng 11/2019 sẽ hoàn thành thiết kế kỹ thuật.
Lý lịch của các nhà thầu tư vấn khảo sát, thiết kế kỹ thuật ở 11 dự án là danh tính cụ thể, các công trình họ từng thực hiện… đều không thấy công khai trên các phương tiện truyền thông, kể cả trang web của Bộ Giao thông vận tải.
Dự kiến, vào tuần sau, ngày 10-4-2019, Bộ Giao thông Vận tải sẽ phát hành hồ sơ mời sơ tuyển nhà đầu tư của 8 dự án thực hiện theo hình thức PPP [*], thời gian kết thúc (phê duyệt kết quả sơ tuyển) khoảng 20-8-2019.
Đề cập chi tiết hơn về chuyện gọi thầu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đã nói với báo chí rằng, cái khó hiện nay là không ít tập đoàn nước ngoài quan tâm tới các dự án giao thông này, đều đặt điều kiện Chính phủ Việt Nam phải bảo lãnh doanh thu, tỷ giá. Phía nhà đầu tư Trung Quốc thì không, thậm chí Chủ tịch Tập đoàn Thái Bình Dương (Trung Quốc) Nghiêm Giới Hòa đã đưa ra gợi ý với Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Công trong một gặp gỡ hồi thượng tuần tháng 3-2019, rằng “dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông của Việt Nam có thể đầu tư theo hình thức EPC [**] hoặc BTO.
Ông Nghiêm Giới Hòa còn cho biết nếu phía Việt Nam khó khăn về vốn, thì Tập đoàn Thái Bình Dương sẽ bỏ tiền làm toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam.
Theo kế hoạch, sau khi có kết quả phê duyệt thiết kế kỹ thuật, dự toán của 8 dự án PPP (dự kiến cuối tháng 9-2019), trong vòng 10 ngày sau đó, Bộ Giao thông Vận tải sẽ cập nhật, hoàn chỉnh hồ sơ mời thầu, trình lãnh đạo Bộ này phê duyệt khoảng ngày 10-10-2019. Từ ngày 20-10-2019, Bộ Giao thông Vận tải sẽ phát hành hồ sơ mời thầu cho các nhà đầu tư. Nhà đầu tư sẽ có tối thiểu 90 ngày để chuẩn bị hồ sơ dự thầu, thời gian đóng thầu khoảng 20-1-2020. Dự kiến, ngày 20-3-2020, các Ban Quản lý dự án sẽ công khai kết quả đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư của các dự án cao tốc Bắc - Nam thực hiện theo hình thức PPP.
Nguyễn Hồng Phúc
----------------------- + Chú thích:
[*] Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) là hình thức đầu tư được thực hiện trên cơ sở hợp đồng dự án giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án để xây dựng, cải tạo, vận hành, kinh doanh, quản lý công trình hạ tầng, cung cấp dịch vụ công. Đây là hình thức đầu tư mà có thể huy động được nguồn vốn của cả khu vực tư nhân trong và ngoài nước.
Nghị định 63/2018/ND-CP ngày 4-5-2018 về đầu tư theo hình thức đối tác công tư, bao gồm: Hợp đồng dự án; Hợp đồng xây dựng – Kinh doanh – Chuyển giao công nghệ (BOT); Hợp đồng Xây dựng-Chuyển giao-Kinh doanh (BTO); Hợp đồng xây dựng – Chuyển giao (BT); Hợp đồng xây dựng-Sở hữu-Kinh doanh (BOO); Hợp đồng Xây dựng – Chuyển giao – Thuê dịch vụ (BTL); Hợp đồng Xây dựng – Thuê dịch vụ – Chuyển giao; Hợp đồng Kinh doanh – Quản lý (O&M) và Hợp đồng hỗn hợp.
[**] Hợp đồng tổng thầu EPC, tên đầy đủ là Hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ và thi công xây dựng công trình (tiếng Anh: Engineering Procurement and Construction) là một loại hợp đồng xây dựng mà nhà thầu thực hiện toàn bộ các công việc từ thiết kế kỹ thuật hoặc thiết kế bản vẽ thi công, cung ứng vật tư, thiết bị đến thi công xây dựng công trình, hạng mục công trình và chạy thử bàn giao cho chủ đầu tư.
Các loại hợp đồng tổng thầu EPC khác loại còn có: Hợp đồng tổng thầu chìa khóa trao tay (LSTK, Lump Sum Turn Key). Hợp đồng loại “chìa khóa trao tay” (Turnkey), ngoài các phần thiết kế, cung ứng vật tư, thiết bị, thi công xây dựng công trình, nhà thầu được chọn còn cần thực hiện việc lập dự án đầu tư xây dựng công trình.
Hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ, lắp đặt và chạy thử nghiệm (EPIC, Engineering, Procurement, Installation & Commissioning) và đôi khi là Hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ, thi công xây dựng công trình và chạy thử nghiệm (EPCC, Engineering, Procurement, Construction and Commissioning).
Không tồn tại một xã hội thuần túy, chỉ tồn tại một xã hội sinh thái. Mọi quan điểm phát triển (kinh tế, chính trị, văn hóa) sẽ đổ vỡ nếu như chúng không xuất phát từ quan điểm xã hội sinh thái.
Chợ hải sản ở Diêm Điền, Thái Thụy (Thái Bình), 2018. (Ảnh: Lekima Hùng)
Cả ‘núi’ các văn bản pháp lý về bảo vệ môi trường
Ngày 12/10/1992, Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường được thành lập.
Năm 1993, Luật Bảo vệ môi trường đầu tiên, số 29-L/CTN được Quốc hội khoá IX thông qua ngày 27/12/1993, có 7 chương và 55 điều.
Ngày 25/6/1998, Bộ chính trị đã ban hành Chỉ thị của số 36/CT-TW “Về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Ngày 5/8/2002, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã được thành lập theo Nghị quyết số 02/2002/QH11, kỳ họp thứ nhất của Quốc hội.
Ngày 15/11/2004 Bộ chính trị ban hành Nghị quyết số 41-NQ/TW “Về bảo vệ môi trường trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Ngày 22/2/2005, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 34/2005/QĐ-TTG ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Ngày 21/1/2009, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 29-CT/TW về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 của Bộ Chính trị “Về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Năm 2005, Luật Bảo vệ môi trường thứ hai, Số: 52/2005/QH11 được Quốc hội khoá XI thông qua ngày 29/11/2005, có 15 chương và 136 điều.
Năm 2010, Luật Thuế bảo vệ môi trường, số 57/2010/QH12 được Quốc hội khoá XII thông qua ngày 15/11/2010.
Năm 2014, Luật Bảo vệ môi trường thứ ba, số 55/2014/QH13 được Quốc hội khoá XIII thông qua ngày 23/6/2014, có 20 chương và 170 điều.
Và rất nhiều các văn bản dưới luật như Nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, quyết định của lãnh đạo các Bộ, ngành và Chủ tịch UBND các tỉnh, thông tư hướng dẫn của Bộ, ngành.
Ung thư đang đến với mọi gia đình
Thời công tác tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ban đầu tôi làm việc ở Vụ Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường (KH-GD-TN-MT), sau đó bị điều động lên Tổ thư ký giúp việc cho Lãnh đạo Bộ. Do vậy, tôi được phép gần gũi một vài lãnh đạo. Nhưng rất đau buồn là họ đều mất sớm, khi còn rất trẻ. Sự kiện hai Thứ trưởng của Bộ còn rất trẻ chết vì ung thư trong vòng một năm đã dẫn đến việc lãnh đạo Bộ quyết định lấy phòng 501 của Vụ Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) tại tầng 5 (cao nhất) xây phòng thờ, mọi người có thể lên thờ cúng, thắp hương cầu khấn. Tuy nhiên, sau đó có dư luận và ý kiến của một Ban nào đó của Trung ương Đảng nên lãnh đạo Bộ đã “chỉnh sửa” […]
Tôi nhớ cách đây khoảng ba năm thôi; đó là dịp còn khoảng 3 tuần thì đến Tết. Một buổi chiều, tôi rủ vợ tranh thủ đi thăm một số người ốm, kẻo đến Tết lại bận, không đi được. Tôi đi rất “năng suất”, chiều đó đi thăm được tất cả 5 người, hóa ra 4 trong số đó đều bị ung thư.
Tôi nhìn trước, nhìn sau, nhìn sang phải, rồi nhìn sang trái, quanh mình đều là ung thư. Ung thư đang đến với mọi gia đình. Vậy bao giờ thì đến lượt mình?
Cách đây 10 năm, Báo An ninh thế giới đã đăng bài “Kinh hoàng bệnh ung thư” (28/8/2007) (vào sáng 31/8/2017, tôi đã vào lại trang này, bài vẫn còn lưu). Trong bài viết:
“Mới đây, Hội Ung thư Việt Nam đã công bố những con số về bệnh ung thư ở nước ta khiến không ít người có trách nhiệm phải giật mình: Mỗi năm nước ta có hơn 200 ngàn người mắc bệnh và 150 ngàn người chết vì ung thư. Giáo sư Phạm Thụy Liên, Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam khẳng định, nếu các cơ quan chức năng cứ thờ ơ như hiện nay, đến năm 2015, số người mắc bệnh ung thư mỗi năm ở nước ta sẽ lên đến con số 400 ngàn người. Một con số thật khủng khiếp!.Rời Bệnh viện K, tôi cứ lan man với câu hỏi: vì sao bệnh ung thư lại nhiều đến thế? Mới chỉ có 10% số bệnh nhân ung thư được điều trị mà đã quá tải khủng khiếp như vậy. Vậy còn số phận của 90% bệnh nhân mắc ung thư sẽ như thế nào?”
Thời gian ấy, GS. Phạm Thụy Liên bức xúc về số liệu bệnh ung thư mà Bộ Y tế báo cáo lên Chính phủ toàn lấy số liệu từ thời xưa, thời của Bộ trưởng Đỗ Nguyên Phương.
Cách đây khoảng 20 năm, làng ung thư đầu tiên được các đài, báo nói đến là các làng thuộc xã Thạch Sơn, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Tỉnh là biểu tượng nền đại công nghiệp thời kỳ kế hoạch hóa tập trung xây dựng XHCN với những điển hình như nhà máy Supe phốt phát Lâm Thao, nhà máy Pin ắc quy Phú Thọ, nhà máy Giấy Bãi Bằng. Bộ trưởng TN&MT Mai Ai Trực nói: “Tôi đến 10 nhà thì 7 nhà có người chết vì ung thư”. Đúng là từ “đất” đến “trời” đều độc. Ngày nay, đất nước ta thực sự là một đại công trường của các công nghệ cũ, lạc hậu. Đại công trường này phát triển đến đâu thì ung thư lan rộng ra đến đó. Từ làng ung thư, rồi đến xã ung thư, tiến tới huyện ung thư, lan rộng ra tỉnh và hiện nay cả nước đang gồng mình gánh chịu bệnh ung thư.
GS.TS Lê Thế Trung, Trung tướng, nguyên giám đốc Học viện Quân y, Chủ tịch Hội ung thư Hà Nội cho biết: “80-90% các loại bệnh ung thư bắt nguồn từ ăn, uống, thở. Do đó, ăn sạch, uống sạch, sống ở môi trường trong sạch sẽ hạn chế được 80-90% nguy cơ mắc bệnh ung thư”.
Bệnh ung thư đến, phũ phàng mang theo người và của cải ra đi. Đó là sự sụp đổ về tinh thần, sụp đổ về kinh tế, sụp đổ tất cả.
Trên đất nước chúng ta, người giàu cũng như người nghèo: Nhịn ăn, nhin thở thì chết ngay; ăn vào, thở vào thì chết từ từ.
Có một thế giới vi mô
Thế giới vi mô ở đây còn nhỏ hơn rất nhiều lần các virus viêm gan, virus ebola, HIV v.v… mà chúng ta đang “chịu thua”, là thế giới của các độc tố hóa học do con người tạo ra và sử dụng hoặc tiếp xúc, phơi nhiễm với nó hàng ngày ở liều lượng rất thấp, nồng độ rất nhỏ, không hề gây ra cho chúng ta một mảy may cảm giác. Các giác quan của con người là “mù” đối với chúng. Vì nồng độ của chúng là rất nhỏ, cỡ phần triệu, đến phần tỷ (ppm, ppb), chỉ có các máy móc phân tích hiện đại trong các phòng thí nghiệm mới xác định được chúng (sắc ký – khối phổ – phổ hấp thụ nguyên tử v.v..).
Đó là các chất gây ô nhiễm môi trường (đất, nước, không khí) của một đại công trường với công nghệ cũ và lạc hậu tạo ra. Các chất này đi vào các cơ thể sống thông qua mạng lưới các chuỗi thức ăn, cuối cùng được khuyếch đại sinh học hàng triệu lần và tích tụ âm thầm trong cơ thể chúng ta. Đây là một quy luật của tự nhiên.
Đó là hàng vạn các hợp chất hóa học khác nhau từ hàng trăm nghìn ống khói công nghiệp phun phủ đầy trời; đặc biệt nghiêm trọng là các nhà máy nhiệt điện đốt than, luyện cốc, xi măng, sắt thép; từ nhiều triệu các ô tô, xe tải chạy loại dầu diesel (loại giá rẻ, hàm lượng lưu huỳnh lên đến 2500mg/kg).
Đó là hàng vạn các hợp chất hóa học khác nhau từ hàng trăm nghìn cống xả nước thải công nghiệp; đặc biệt nghiêm trọng là các nhà máy nhiệt điện đốt than, luyện cốc, gang thép, xi măng, bột giấy và giấy, hóa chất v.v..
Đó là hàng vạn các hợp chất hóa học khác nhau từ hàng tỷ tấn rác thải công nghiệp; đặc biệt nghiêm trọng là các nhà máy nhiệt điện đốt than, luyện cốc, xi măng, sắt thép, bột giấy và giấy, sơn, hóa chất v.v..
Đó là nhiều triệu tấn thuốc bảo vệ thực vật bắt buộc phải phun mù trời, phun xử lý diệt sâu, bọ; phun dư thừa cho “chắc ăn” và phun phòng ngừa. Hiện nay đã hết khái niệm người sống ở thành phố về quê để tận hưởng không khí trong lành. Thuốc trừ sâu “ngậm” trong đất, lan tỏa vào mọi nguồn nước mặt (kênh, mương, sông, ngòi, ao, hồ v.v..) để “nuôi” tôm, cá.
Đó là nhiều trăm các loại hóa chất ổn định và bảo quản được cho vào thực phẩm chế biến, giúp chống ôi thiu, chua, mốc;
Đó là nhiều trăm loại hóa chất, mà rẻ nhất, dễ mua nhất là thuốc trừ sâu, bảo vệ thực vật, được hòa tan trong các bể nước rồi nhúng toàn bộ các xọt rau, củ, quả vào, sau nhấc lên; có thể bảo vệ, để lâu được cả tháng mà không hề bị thối, hỏng;
Đó là nhiều loại hóa chất giữ cho thịt, cá tươi sống, nếu bán chưa hết, còn tồn đọng cũng được xử lý bằng các chất hóa học để bảo quản được lâu hơn. Thậm chí mọi thứ thịt ôi, thiu, chua, thối đều có thể tẩy rửa sạch bằng hóa chất rẻ tiền, dễ mua sau đó ướp tẩm gia vị chế biến vẫn thơm nức.
Đó là các hóa chất kích thích tăng trường cho cây trồng và vật nuôi, “siêu dài, siêu lớn”, làm cho lợn “siêu nạc” v.v…
Đó là các hóa chất phẩm mầu xanh, đỏ, tím, vàng v.v… công nghiệp rẻ tiền, dễ mua, dễ sử dụng để cho một sản phẩm tươi mầu bắt mắt.
Đó là các hóa chất tinh dầu, hương liệu tổng hợp hóa học như “tinh dầu” chuối, tinh dầu cà cuống, hương chanh, hương sen v.v..
Đó là các hóa chất thuốc chống nấm, mốc, mối, mọt để bảo vệ các loại sản phẩm thảo dược như thuốc nam, thuốc bắc, chè các loại v.v..
Như vậy, trên đất nước chúng ta, người giàu cũng như người nghèo: Nhịn ăn, nhin thở thì chết ngay; ăn vào, thở vào thì chết từ từ.
Tại sao ô nhiễm môi trường và ô nhiễm thực phẩm đã trở thành thảm họa?
Vì xuyên suốt 30 năm qua chúng ta sống và hành động trong một xã hội không thân thiện môi trường và phi sinh thái. Chúng ta đã quá tự hào, say sưa với chiến thắng, hân hoan với quyền lực, đam mê những dự án hoành tráng và tham nhũng đã trở thành quốc nạn. Vì quan điểm phát triển kinh tế là trụ cột, chủ lực phát triển của đất nước đã thực sự không xuất phát trên quan điểm xã hội sinh thái.
Vì chúng ta đã kiêu ngạo trong khoa học; chúng ta có 25.000 tiến sĩ và 25.000 tỷ đồng ngân sách nhà nước (năm 2016) chi cho nghiên cứu KH&CN, nên chúng ta không thích nghe những ý kiến trái chiều. Do vậy chúng ta đã bảo thủ nặng nề và kéo dài.
Vì Đảng và Nhà nước cũng ban hành nhiều “núi” những văn bản pháp lý về phát triển kinh tế – xã hội, lấn át một “núi” văn bản pháp lý bảo vệ môi trường nêu ở trên.
Vì từ sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, tất cả các kỳ Đại hội của Đảng đều là đại hội “đỏ”, chỉ bàn về những nội dung nhân sự, chỉnh đốn, xây dựng Đảng và phát triển kinh tế – xã hội; chưa bao giờ Đảng có một Đại hội “xanh”, về “Phát triển xanh, tăng trưởng sạch và tiêu dùng bền vững”.
Vì 30 năm qua, khoa học nông nghiệp của chúng ta đã phủ định nền nông nghiệp sinh thái 1.000 năm ông cha ta tích lũy để lại và thay bằng nền nông nghiệp vô cơ và đậm đặc thuốc trừ sâu. Các cụ ta ngày xưa không biết sản xuất ra thuốc trừ sâu và phân hóa học vô cơ (đạm hay urê, lân, kali, các nguyên tố vi lượng v.v..).
Thông tin đăng trên website của Bộ Tài Nguyên và Môi trường, ngày 21/10/2008: “Năm 2007 có khoảng gần 1 triệu 800 ngàn tấn phân đạm, hơn 2 triệu tấn phân lân và hơn 344.000 tấn kali clorua được bón vào đất nhưng chưa được cây trồng hấp thụ. Hiện tượng có quá nửa lượng phân bón hàng năm “gieo” vào đất, mà cây trồng chưa sử dụng được, đồng nghĩa với việc có quá nửa tổng số tiền mà nông dân bỏ ra mua phân bón bị lãng phí, khoảng 30.000 tỷ đồng/năm để đầu độc môi trường”. Theo website của Bộ Công Thương, năm 2009 nhập khẩu chính ngạch thuốc trừ sâu và nguyên liệu chủ yếu để pha chế là 488,5 triệu USD (tăng 3,1% so với năm 2008).
Vì chúng ta có vô vàn các nhà khoa học kinh tế nhiệt huyết, sôi sục với khai thác tài nguyên thiên nhiên, làm giàu, ngợi ca chủ nghĩa tiêu dùng và xả thải, đã biến Việt Nam chật hẹp, đông dân trở thành một đại công trường đầy khói và bụi của Thế giới. Hầu hết các sản phẩm xuất khẩu của ta đều chứa đựng rất nhiều yếu tố của tài nguyên thiên nhiên và sinh thái, vật hóa vào sản phẩm, chứa vô cùng ít những yếu tố của trí tuệ, chất xám. Chúng ta thu ngoại tệ chủ yếu bằng sức lao động cơ bắp và tài nguyên thiên nhiên, môi trường được vật hóa vào trong sản phẩm. Chúng ta phải bán nhiều tấn của một trong những sản phẩm như: gạo, cá đông lạnh, cà phê, chè, xi măng, sắt thép v.v.. để mua một phần mềm máy tính nặng gần như 0 gram.
Vì suốt bao nhiêu năm nay, cả đất nước ta tràn ngập tinh thần: Ăn với phát triển kinh tế, ngủ với tư duy làm giầu, vui chơi giải trí với tinh thần kiếm tiền; làm kinh tế theo kiểu “bán máu mình đi để ăn”, hay kiểu “25 tuổi xả thân kiếm tiền để 55 tuổi xả tiền cứu thân”.
Vì chúng ta còn có rất nhiều lãnh đạo, cũng nhiệt tình như ông Võ Kim Cự, ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh, chân đi ủng, đầu đội mũ cối lăn xả xuống hiện trường, giải phóng mặt bằng, đẩy dân đi để trải thảm đỏ, dưới lót vàng, đón Formosa về.
Vì có không ít những Bộ, ngành trong hoạt động, thực hiện những chức năng nhiệm vụ của mình, không đứng trên lợi ích toàn cục, của cả một quốc gia, luôn đưa ra những chủ trương và chính sách có lợi cho nhóm ngành mình.
Vì Bộ Công thương, mặc cho những lo ngại về ô nhiễm môi trường, vẫn kiên định chủ trương triển khai đầu tư tổ hợp dự án khu liên hợp luyện cán thép Hoa Sen Cà Ná – Ninh Thuận, một bản sao của Formosa Hà Tĩnh.
Vì Bộ Công thương, mặc cho rất nhiều ý kiến lo lắng về thảm họa môi trường và sức khỏe do nhiệt điện than, vẫn trình Thủ tướng Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 – 2020 có xét đến năm 2030 và đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18/3/2016. Tại quyết định này, nhiệt điện than sẽ tiếp tục có những bước phát triển nhảy vọt cả về sản lượng và tỷ trọng. Một nhóm nghiên cứu của Đại học Harvard về “các tác động liên quan tới sức khỏe do gia tăng phát thải từ than” ở khu vực Đông Nam Á và Việt Nam, đã họp báo tại Hà Nội và công bố: Thời gian vừa qua “sốngười chết trẻ liên quan đến nhiệt điện than ở Việt Nam là khoảng 4.300 người/năm, nếu các dự án nhiệt điện than trong Quy hoạch được đưa vào vận hành thì có thể dẫn đến cái chết của 25.000 người/năm” (Báo Tuổi Trẻ, “Nhiệt điện than: Kẻ “giết người hàng loạt”, ngày 30/9/2015).
10 năm là giai đoạn ngắn của cuộc đời, sẽ có 250.000 người chết trẻ, chưa tính đến những người sẽ chết do tác động dài hạn như bệnh ung thư, môi trường sống và các hệ sinh thái bị hủy hoại trực tiếp vì bụi và khí từ các ống khói của nhiệt điện than; chưa tính đến những tác hại của 46 tỷ m3/năm nước thải nóng 40oC “hâm nóng” thế giới thủy sinh; chưa tính đến những tác động ngắn hạn và dài hạn của khâu khai thác 126 triệu tấn than v.v..
Nếu đem so sánh Quy hoạch điện lực này của Việt Nam với Thế giới cho ta hình ảnh như sau: Thỏa thuận Paris 2015 là một thành quả có tính lịch sử của nhân loại cả thế giới, sát cánh cùng nhau đi về một hướng điện năng thân thiện môi trường, đổ xô làm năng lượng sạch, còn Việt Nam đơn độc “chạy” theo hướng ngược lại.
Vì ở Việt Nam, tất cả các ngân hàng được mặc định là ngành kinh tế sạch, không khói. Họ có sản xuất gì đâu mà bảo họ gây ô nhiễm môi trường? Mặc dù hàng ngày, hàng giờ họ cung cấp tiền tấn, tiền tỷ cho nhiều dự án sản xuất khổng lồ như nhiệt điện đốt than, xi măng, sắt thép, giấy và bột giấy, luyện kim, hóa chất, khai thác tài nguyên khoáng sản v.v… gây ô nhiễm môi trường.
Vì ở Việt Nam, ngành dịch vụ du lịch cũng được mặc nhiên công nhận là ngành kinh tế sạch, thân thiện môi trường. Đấy là ngành “tự phong, tự nhận” thôi. Thực ra khách sạn càng nhiều sao thì tác động vào môi trường và hệ sinh thái càng lớn. Tiêu dùng điện năng rất cao, tiêu dùng nước máy rất nhiều, xả thải (nước, khí, rác) rất nhiều. Riêng chỉ để giữ “vệ sinh sạch sẽ” cho 1 khách sạn 5 sao thì cả tạ hóa chất bột giặt, tẩy rửa, sát trùng cần cho 1 tuần lễ. Ít người biết là ở xa khách sạn, phía cuối của nguồn xả nước thải này là các hệ sinh thái chết và những người dân nghèo hứng chịu.
Vì tăng trưởng GDP là một chỉ tiêu ma lực, đã vắt kiệt sức lực của chúng ta, vắt kiệt tài nguyên thiên nhiên của chúng ta, hủy hoại môi trường sống của chúng ta. GDP của chúng ta thực sự là một GDP “bẩn”. Nhiều ung thư, HIV, AIDS, nhiều viêm gan B, nhiều sơ vữa động mạnh, nhiều thoái hóa khớp, loãng xương, đau cột sống, nhiều huyết áp cao… góp phần làm tăng GDP. Càng nhiều trộm cắp thì song sắt, cửa sắt, lồng sắt, khóa cửa càng bán được nhiều góp phần gia tăng GDP. Tiêu thụ rượu, bia, thuốc lá càng nhiều, GDP càng tăng. Càng nhiều tai nạn giao thông, càng nhiều thiên tai, bão, lũ ống lũ quét làm cho GDP càng tăng vì rất rất nhiều tiền phải chi ra cho việc khắc phục, giải quyết hậu quả. Ách tắc giao thông, thời gian đi lâu hơn, xăng dầu phải tốn nhiều hơn, chẳng có ích gì cho xã hội, nhưng GDP được lợi.
Vì các nhà lý luận kinh tế và chính trị của ta quá đam mê với sản xuất, lấy tăng trưởng kinh tế là giải pháp gốc rễ để xóa đói, giảm nghèo; do vậy đã xem nhẹ các giải pháp về chính sách phân phối trong việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, tiến tới một xã hội hài hòa hơn như các nước Bắc Âu.
Vì thị trường chứng khoán đã được “thổi phồng” quá đáng. Đồng vốn huy động khi IPO để đi vào sản xuất lại thiếu chính sách quan tâm, khuyến khích. Trong khi hàng trăm nghìn tỷ đồng nguồn lực của xã hội đổ vào “sòng bạc quốc gia” cho các giao dịch “lướt sóng, lướt ván, ăn ngọn”, lại rất được quan tâm và hưởng những ưu tiên.
Vì các nhà khoa học kinh tế đã coi đầu tư cho bảo vệ môi trường, làm sống lại các sông ngòi, hồ ao, rừng xanh, sống lại các hệ sinh thái, thu gom, xử lý rác thải, nước thải… không phải là đầu tư cho phát triển. Quan điểm “Sản xuất/kinh tế trước, môi trường để sau” đã ngự trị đất nước ta nhiều chục năm, hiện nay như một chiếc phanh vào con tàu kinh tế. Chính sự muộn màng trong đầu tư bảo vệ môi trường và quan điểm dự án phải hoành tráng đã đẩy Hà Nội và Bộ Xây dựng vào việc bỏ ra hơn tỷ USD đầu tư xây dựng 2 nhà máy xử lý nước thải lớn nhất của Hà Nội, nhưng không thể cứu được 5 con sông Kim Ngưu, Lừ, Sét, Tô Lịch và sông Nhuệ dù chỉ lấy có 1 ngày. Đặc biệt đau xót là con sông Tô Lịch uốn lượn mượt mà giữa trái tim của Thủ Đô Thăng Long 1000 năm văn hiến đã không thể biến thành một con sông sinh thái với nhiều chức năng kinh tế, văn hóa, du lịch, vui chơi, giải trí nên thơ và xinh đẹp. Nhà máy XLNT Yên Xá (công suất 270.000m3/ngày đêm) còn làm gia tăng nguy cơ ngập lụt, phủ định những kết quả của 10 năm dự án chống ngập lụt trước đó (xem bài: “Hai nhà máy XLNT lớn nhất Hà Nội sẽ làm các con sông chết hẳn và gia tăng ngập lụt ở Thủ đô”).
Vì luật pháp, các chế tài xử lý bảo vệ môi trường ở ta chỉ nằm trên giấy. Việc thực thi pháp lý bảo vệ môi trường hoàn toàn phụ thuộc vào đạo đức của người cảnh sát môi trường và thanh tra môi trường. Phần lớn các doanh nghiệp đều muốn cắt giảm chi phí xử lý môi trường, muốn “ăn” vào môi trường nên thường “hấp dẫn” các cán bộ chức năng quản lý môi trường, sao cho họ “làm ngơ, tảng lờ, không nhìn thấy, không biết”.
Vì quan niệm về hạnh phúc của người Việt Nam đã chuyển đổi từ thỏa mãn về tinh thần, tâm linh, văn hóa sang chủ nghĩa hưởng thụ, tiêu dùng vật chất, là nhà lầu, biệt thự, xe hơi, tiện nghi, đồ vật sành điệu hơn người. Do “ăn quỵt”, không phải trả phí cho các dịch vụ sinh thái nên chúng ta có rất nhiều tiền, tiêu xài thoải mái. Ngược lại, người Châu Âu ngày nay đang chuyển sang học tập lối sống phương Đông ngày xưa, trọng tinh thần, tâm linh và văn hóa.
Vì các nhà kinh tế học “không thân thiện môi trường” ra sức khuyến khích Chính phủ thực hiện chủ trương chính sách “đẩy mạnh tiêu dùng để kích thích sản xuất”, “kích cầu tiêu dùng để đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế”. Họ khuyến khích tiêu dùng, tiêu dùng và tiêu dùng để rồi nhiều tỷ tỷ tấn rác thải không biết chôn lấp ở đâu. Hiện trên cả nước mới thu gom được 50% rác thải, 50% còn lại sống cùng với người dân.
Vì các nhà kinh tế học cho rằng nếu sản xuất những sản phẩm tiêu dùng bền lâu sẽ không khuyến khích sản xuất phát triển; Nhà cứ phải sau 10 – 20 năm có thể đập đi xây mới, ô tô là cứ phải 5 – 10 năm thay mới vì cũ, không an toàn. Phải sản xuất ra sản phẩm sao cho chóng hỏng, vất đi, để người ta phải mua mới; điều này rất dễ làm, chỉ cần 1, 2 chi tiết chất lượng tồi là xong. Nhiều tỷ tỷ tấn tài nguyên thiên nhiên được chúng ta đào bới lên đưa vào sản phẩm để sớm thành rác sau sử dụng ít ngày, rồi đổ nhiều tỷ tỷ tấn rác này trả lại vào thiên nhiên.
Vì các nhà kinh tế học Việt Nam không cần biết đến một thực tế là vào năm 1990 khả năng chịu tải (carrying capacity) của Trái đất đã cân bằng với các nhu cầu của con người (cân bằng cung – cầu). Năm 2003 con người đã khai thác Trái đất quá 25% khả năng chịu tải của nó, chúng ta duy nhất chỉ có 1 Trái đất để sống. Việt Nam “đất chật, người đông”, về mật độ đứng 13 trên thế giới. Các hệ sinh thái trên 331.000 km2, nhiều nơi đã chết, khả năng chịu tải của chúng đã cạn kiệt; chúng ta cũng không thể “bành trướng, xâm lược” mở rộng đất đai, bờ cõi; do vậy mọi tiêu dùng, nhu cầu cần được đặt trong một khuôn khổ, giới hạn của khả năng chịu đựng của hệ sinh thái của mỗi quốc gia.
Vì chúng ta đang hiểu sai về nguồn gốc của nhà lầu, biệt thự cao cấp, xe hơi sang trọng, những tiện nghi mà chúng ta đang có. Cái gọi là “lãi” mà chúng ta đang hân hoan tận hưởng, chính là chúng ta đã “trấn lột” của môi trường. Khi chúng ta làm tổn hại đến môi trường, các hệ sinh thái phải chết, tức là chúng ta đã làm tổn hại đến những điều kiện sống của chính chúng ta ngày nay và thế hệ tương lai, của con cháu chúng ta.
Vì chính Bộ Tài Nguyên và Môi trường là Bộ “bán rẻ” tài nguyên và môi trường. Cụ thể, gần 10 năm qua Bộ đã giảm, hạ thấp các tiêu chuẩn xả thải, gây hại cho môi trường; ban hành một loạt các QCVN đặc thù, ưu tiên một số ngành sản xuất khác nhau. Ở đây, chỉ cần nêu 1 ví dụ thôi: QCVN 40:2011/BTNMT về nước thải công nghiệp nói chung, có tất cả 33 chỉ tiêu. Nhưng để ưu tiên cho ngành sản xuất thép, Bộ đã ban hành QCVN 52: 2013/BTNMT đối với nước thải ngành sản xuất thép rút từ QCVN 40 xuống chỉ còn 12 chỉ tiêu/thông số, loại bỏ đi 21 chỉ tiêu/thông số, ngoài ra còn “nới lỏng” nồng độ một vài thông số.
Vì rất nhiều các công trình xử lý khí thải, nước thải, rác thải trên đất nước ta, chỉ vận hành hình thức, vận hành khi có cán bộ thanh tra đến, có đoàn khách thăm quan và dừng vận hành (stop) khi cán bộ thanh tra ra về. Việc xử lý khí thải, nước thải, rác thải là rất tốn điện, xăng xe, hóa chất và nhân công, không doanh nghiệp nào muốn cả. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các tập đoàn hay công ty lớn, các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đều muốn “tận hưởng” thiên nhiên, môi trường, các hệ sinh thái của một đất nước nhỏ bé hình chữ S, nhưng đông đúc dân cư này. Về mật độ dân số, Việt Nam là cường quốc với 280 người/km2, gần gấp đôi Trung Quốc (144 người/km2).
Vì toàn bộ nền kinh tế của chúng ta không được đặt trên một mặt bằng giá phản ánh sự thật sinh thái.
Vì trong phát triển có ba trụ cột là sản xuất – phân phối – tiêu dùng, thì sản xuất và tiêu dùng đều gia tăng đào bới tối đa tài nguyên thiên nhiên, hủy hoại môi trường sinh thái; phân phối theo hướng gia tăng khoảng các giàu nghèo.
Giải pháp nào chống “đại dịch” ung thư?
Còn mỗi cách duy nhất, từ nhận thức, tình yêu đến hành động hàng ngày đều nghĩ đến một nền kinh tế sinh thái, chính trị sinh thái, xã hội sinh thái và văn hóa sinh thái trên con đường tiến tới phồn vinh và thịnh vượng.
Vì ngay lúc này, có một thế giới vi mô đang đưa chúng ta sang thế giới bên kia.
Nguyễn Đức Thắng (ndthangndt@yahoo.com) (cán bộ từng công tác tại Vụ Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư)
Tưởng Năng Tiến - Trung Tâm Phát Triển Toàn Cầu đã báo cáo có ít nhất 8 nước có nguy cơ rơi vào khủng hoảng nợ vì các khoản vay liên quan tới dự án BRI – Belt and Road Innitiative của Tàu. Cùng lúc T.S Trần Đức Anh Sơn (Phó Viện Trưởng Viện Nghiên Cứu Phát triển Kinh Tế - Xã Hội, Đà Nẵng) vừa bị kỷ luật và khai trừ khỏi ĐCSVN vì những lời cảnh báo của ông: “Người dân ở những nơi sẽ trở thành đặc khu này sẽ bị mất đất, sẽ trở thành lưu dân, tha hương ngay trên mảnh đất mà tổ tiên họ đã dày công khai phá … Họ sẽ trở thành những kẻ làm thuê khốn cùng cho ngoại bang bằng những nghề hạ tiện nhất mà ngoại bang không thèm làm, để kiếm sống một cách tủi nhục trên chính quê hương mình.” Đ... má tụi bay, “chưa thấy quan tài nên chưa đổ lệ” mà. Cứ rước chúng nó vô đi rồi cả nước sẽ khóc bằng tiếng Tầu luôn!
Tôi sinh tại Sài Gòn nhưng lớn lên và trưởng thành ở Đà Lạt, nơi được mệnh danh là Little Paris. Nửa phần đời kế tiếp, cái mảnh đời của kẻ tha phương cầu thực, tôi thường chỉ sống quanh quẩn ở hai thành phố: San Jose và Westminster (California) nơi còn được gọi là Little Saigon. Thỉnh thoảng, tôi có bay sang tiểu bang Florida thăm bà chị (cả) nên cũng có ghé qua Little Havana – đôi bận. Cứ tưởng thế giới chỉ có vài ba cái “little” nho nhỏ vậy thôi (Petit Paris, Petit Saigon và Petit Havana) nhưng không phải thế. Năm rồi, đi lòng vòng qua Malaysia và Singapore mới biết có Little India ở cả hai quốc gia này.
Tháng trước, tôi lại vừa có dịp ghé Little Macao. Nói vui vậy thôi, chứ cái tên mới toanh này là do tôi vừa “sáng tác,” chứ thật sự (và nguyên thủy) nó được gọi là Kampong Som hay còn được biết đến rộng rãi hơn là Sihanoukville – Krong Preah Sihanouk.
Theo ước tính chung thì đến cuối năm 2018 đã có trên 70 sòng bạc ở Sihanoukville. Còn theo tôi (sau nửa ngày chạy xe gắn máy lòng vòng trong thành phố cảng này) chắc dễ phải tới hơn trăm chứ không thể ít hơn, nếu kể luôn mấy cái casino nho nhỏ nữa. Con số này, tất nhiên, sẽ còn tăng đều đều trong những ngày tháng tới. Lý do, được nữ ký giả Hannah Ellis-Petersen giải thích như sau:
“Các chủ sòng bài người Hoa cũng lợi dụng việc chưa có luật lệ về các sòng bạc và sự thiếu vắng của luật chống rửa tiền để thiết lập một vương quốc, nơi chỉ có người nước ngoài được vào – bởi vì cờ bạc vẫn là bất hợp pháp đối với người Căm bốt. Chinese casino owners have also taken advantage of the nonexistent gambling regulation and lax money-laundering laws to set up an empire that is accessible only to foreigners – because gambling is still illegal for Cambodian locals.” (“No Cambodia left: how Chinese money is changing Sihanoukville.” The Guardian 31 Jul 2018 translated by Bùi Xuân Bách).
Nhà báo Philip Dubow cũng lên tiếng bầy tỏ sự quan ngại: “Mặc dù khá rõ ràng là BRI (nhất đới, nhất lộ) và hoạt động bất hợp pháp sẽ liên kết với nhau theo cách nào đó, nhưng hầu như chưa có nghiên cứu nào nhằm định lượng hay định tính và xác định quy mô của mối quan hệ này. Although it is fairly self-evident that the BRI and illicit activity are somehow connected, barely any research has been conducted to quantify or qualify the nature and magnitude of these relationships.(“ Examining Crime and Terrorism Along China’s Belt and Road. The Diplotmat 8 Mar 2019 translated by Phạm Nguyên Trường).
Sáng đầu tiên ở Kampomg Som, tôi choàng thức dậy trong một cái resort bình dân không phải nhờ tiếng chim kêu hay vượn hú gì ráo trọi mà vì tiếng động bất ngờ và ầm ĩ của một cái buildingđang thi công kế cạnh. Từ đây ra bãi biển Otres (khoảng cách chưa tới hai cây số) tôi đếm được thêm chừng mười cái cao ốc đang xây cất dở dang. Xen cạnh là khoảng chục restaurant và supermarket của người Hoa – đỏ rực bảng hiệu tiếng Tầu – nằm san sát hai bên con đường lỗ chỗ ồ gà, mịt mù bụi bặm, và ngập ngụa rác rưởi.
Sihanoukville: ảnh (tnt) 2019
Trên trang Trip Advisor, một du khách từ Đài Loan cũng vừa buông đôi lời cay đắng về những bãi biển (vốn nổi tiếng êm đềm và thơ mộng) Otres như sau:
“If you want to spend your vacation in garbage and construction sites instead of white sand, if you want to smell stinky, burnt and highly polluted air instead of a fresh breeze, if you want to bath in polluted waste water rather than turquoise fresh clean ocean water OR if you actually wanted to travel to China - go to Sihanoukville and its beaches - and get wasted yourself!!”
Tôi không rành tiếng Anh, tiếng Mỹ gì cho lắm nên đoán (loáng thoáng) là tác giả của đoạn văn thượng dẫn có ý mỉa mai rằng chả cần gì phải đến tận Trung Hoa Lục Địa làm chi – cho má nó khi – chỉ cần ghé qua Sihanoukville là cũng nhìn ra ngay bộ mặt của cái nước Tầu.
Ông (hay bà) Trung Hoa Quốc Gia nào đó e có vì “chống cộng cực đoan” mà quá lời chăng?
- Dạ, không đâu!
Những tiệm ăn Tầu mà tôi ghé qua ở Sihahoukville thực đơn hoàn toàn ghi bằng tiếng Trung, không xen lẫn một dòng chữ của bất cứ thứ ngôn ngữ nào khác cả.Tôi sống sót được sau vài ngày ở đây chỉ là nhờ vào may mắn. May mà còn có mấy bức ảnh in hình tô hoành thánh, đĩa cơm vịt quay, hay heo quay dán sẵn trên tường. Chứ không thì phen này “ngộ” dám chết đói như không, chứ chả phải chuyện đùa!
Thức ăn không dở nhưng quá mắc, 6 U.S.A dollars cho một đĩa cơm gà Hải Nam nho nhỏ. Tôi “chuyên trị” cơm gà nên biết chắc rằng nó mắc gấp đôi Singapore, gấp ba Bangkok, và gấp bốn so với Phnom Penh hoặc Yangon. Trong khi tiền lương trung bình của một công nhân ở Sihanoukville chỉ cỡ 10 Mỹ Kim mỗi ngày. Bởi vậy, tuy không có bảng cấm nhưng dân Cambodia chả mấy ai “dám” hẻo lánh đến đây.
Người Trung Hoa cũng ở biệt lập trong những khách sạn sang trọng, hay những khu chung cư cao cấp. Ngoài tiệm ăn, họ còn có chợ riêng, và chỉ chia chung với người bản xứ mấy con suối nước đen lừ đừ và lềnh bềnh rác rưởi.
Sihanoukville là cảng nước sâu duy nhất của Cambodia, và được xem là một trọng điểm trên lộ trình (一带 一路 / nhất đới, nhất lộ) mang đầy tham vọng của Tập Cận Bình. Hàng tỉ Mỹ Kim đã đổ vào đây nhưng không một cắc nào đầu tư cho cơ sở hạ tầng, và cũng chả có mấy đồng rơi vãi vào tay người dân địa phương – nếu họ không thuộc giới quan chức có đủ thẩm quyền để nhận tiền (hối lộ) hay không phải là chủ đất có nhà cho thuê.
Cạnh những công trình kiến trúc hoành tráng là mấy mái tôn lụp xụp, và len lách giữa đám xe du lịch đắt tiền (đậu trước những casino tráng lệ) là những đứa bé phải nhặt rác để mưu sinh – thay vì cắp sách đến trường.
Dù chỉ là thiểu số, khoảng 20/25 phần trăm gì đó, hiện nay người Tầu mới là chủ nhân đích thực của Sihanoukville. Qúi vị tân chủ nhân của thành phố này – xem chừng – không hề muốn giao tiếp thân thiện gì với người dân bản xứ, và cũng chả mảy may quan tâm chi đến môi trường sống xung quanh. Dường như họ có cái khả năng thiên phú là có thể ăn và ỉa ngay cùng một chỗ.
Cách ăn ở vô hậu này, tất nhiên, khiến dân Cambodia rất đỗi bất bình. Tuy thế, đám người Trung Hoa ở Sihanoukville vẫn được ông Thủ Tướng Hun Sen dang rộng vòng tay đón chào và ôm ấp. Còn ở Việt Nam thì họ được qúi vị lãnh đạo của xứ sở này mô tả là một loài chim qúi và đang sẵn sàng dọn tổ để “chào đón phượng hoàng,” với niềm tin rằng “một đồng rót vào đặc khu để hút về hàng chục, hàng trăm đồng.” Những người không chia sẻ “niềm tin” này, và biểu tình phản đối, đều đã bị tuyên án và giam giữ.
Trung Tâm Phát Triển Toàn Cầu (Center for Global Development - CGD) đã báo cáo rằng ít nhất là 8 nước có nguy cơ rơi vào khủng hoảng nợ vì các khoản vay liên quan tới dự án BRI – Belt and Road Innitiative. Cùng lúc T.S Trần Đức Anh Sơn (Phó Viện Trưởng Viện Nghiên Cứu Phát triển Kinh Tế - Xã Hội, Đà Nẵng) vừa bị kỷ luật và khai trừ khỏi ĐCSVN vì những lời cảnh báo của ông:
“Người dân ở những nơi sẽ trở thành đặc khu này sẽ bị mất đất, sẽ trở thành lưu dân, tha hương ngay trên mảnh đất mà tổ tiên họ đã dày công khai phá … Họ sẽ trở thành những kẻ làm thuê khốn cùng cho ngoại bang bằng những nghề hạ tiện nhất mà ngoại bang không thèm làm, để kiếm sống một cách tủi nhục trên chính quê hương mình.”
Đ .. má tụi bay, “chưa thấy quan tài nên chưa đổ lệ” mà. Cứ rước chúng nó vô đi rồi cả nước sẽ khóc bằng tiếng Tầu luôn!
03-04-2019 - Từ tháng 9/2018 đến tháng 3/2019, Thanh tra Chính phủ đã cử nhiều đoàn cán bộ đi thăm, làm việc, trao đổi kinh nghiệm và nghiên cứu, học tập về phòng chống tham nhũng tại nước ngoài bằng tiền ngân sách, trong thành phần đoàn có một số lãnh đạo cấp phòng, vụ chuẩn bị nghỉ hưu. Theo thông tin, tài liệu Tiền Phong thu thập được, từ tháng 9/2018 cho đến tháng 3/2019, Thanh tra Chính phủ đã cử các đoàn cán bộ đi dự hội nghị, làm việc, trao đổi kinh nghiệm tại các nước Liên bang Nga, Đan Mạch, Hàn Quốc, Nhật Bản và một đoàn đi nghiên cứu, học tập về phòng chống tham nhũng tại Hồng Kông (Trung Quốc). Tuy nhiên, trong thành phần tham gia các đoàn công cán nước ngoài có một số cán bộ là lãnh đạo cấp phòng, cấp vụ chỉ chuẩn bị nghỉ hưu. Đáng chú ý, có trường hợp được Phó tổng TTCP Nguyễn Văn Thanh ký quyết định cử đi công tác nước ngoài cùng ngày với quyết định cho nghỉ hưu theo chế độ do Tổng TTCP Lê Minh Khái ký.
Điển hình, ngày 13/9/2018, Phó tổng TTCP Nguyễn Văn Thanh ký quyết định “cử đoàn đại biểu cấp cao Thanh tra Chính phủ đi thăm và làm việc tại Liên bang Nga” từ ngày 18-29/9/2018. Theo quyết định này, TTCP chịu tiền vé máy bay khứ hồi quốc tế, chi phí đi lại giữa các địa phương ở Liên bang Nga; tiền ăn tiêu, ở, tiền bảo hiểm, tiền thuê phiên dịch và các chi phí khác theo quy định hiện hành của Bộ Tài chính.
Thành phần đoàn đi Liên bang Nga gồm 9 người, trong đó có ông Nguyễn Thanh Hải (thời điểm đó là Tổng biên tập báo Thanh tra). Cùng ngày 13/9/2018, Tổng TTCP Lê Minh Khai đã ký quyết định cho ông Hải nghỉ hưu theo chế độ kể từ ngày 1/12/2018. Có nghĩa, sau chuyến đi công cán này hai tháng ông Hải sẽ nghỉ hưu.
Ngoài ra, Phó tổng TTCP còn ký quyết định cử hàng loạt cán bộ thuộc diện chỉ còn một vài tháng sẽ nghỉ hưu đi công cán châu Âu, châu Á như: ông Phạm Trọng Đạt, Cục trưởng Cục phòng, chống tham nhũng được cử tham gia đoàn cán bộ liên ngành dự hội nghị Chống tham nhũng quốc tế (IACC) tại Đan Mạch từ ngàu 20-26/10/2018.
Trong khi đó, ngày 13/9/2018, Tổng TTCP đã ký quyết định cho ông Đạt nghỉ hưu từ ngày 1/12/2018; ông Lê Khả Thanh, Phó Chánh văn phòng được cử tham gia đoàn công tác Nhật Bản từ ngày 20-27/8/2018 và có quyết định nghỉ hưu từ ngày 1/10/2018; ông Vũ Huy Tác, Phó cục trưởng Cục thanh tra, giải quyết khiếu nại tố cáo được cử tham gia đoàn đại biểu cấp cao thăm, trao đổi kinh nghiệm tại Hàn Quốc từ ngày 11-15/9/2018 và ngày 14/9/2018, Tổng thanh tra đã ký quyết định cho ông Tác nghỉ hưu kể từ 1/3/2019.
Mới đây, Phó tổng TTCP Nguyễn Văn Thanh cũng đã ký quyết định cử đoàn cán bộ gồm 15 thành viên đi nghiên cứu, học tập kinh nghiệm về phòng, chống tham nhũng tại Hồng Kông (Trung Quốc) từ ngày 19 – 28/3/2019. Trong số các thành viên của đoàn có ông Đặng Quang Trọng, Vụ giám sát, thẩm định và xử lý sau thanh tra; ông Nguyễn Trung Kiên, Vụ Thanh tram giải quyết khiếu nại tố cáo khối kinh tế ngành là những cán bộ đã được Tổng TTCP ra quyết định nghỉ hưu và sẽ nghỉ hưu trong vài tháng tới.
Được biết, hầu hết các chi phí cho các chuyến công cán nước ngoài nêu trên đều do Thanh tra Chính phủ chi trả bằng tiền ngân sách. Mặc dù không có quy định nào “cấm” cán bộ chuẩn bị nghỉ hưu đi công tác nước ngoài bằng tiền ngân sách, tuy nhiên việc cử cán bộ thuộc diện “chờ hưu” đi công tác nước ngoài có đem lại hiệu quả trong công việc, có gây lãng phí ngân sách nhà nước? đã được chính Thanh tra Chính phủ đề cập tại kết luận thanh tra việc cử đoàn đi nước ngoài của một số bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, địa phương giai đoạn từ 2012-2016.
Kết luận nêu trên của TTCP đã chỉ rõ: việc các bộ ngành, địa phương tổ chức đoàn đi nước ngoài cũng mang lại một số lợi ích như góp phần thành công trong các đàm phán các hiệp định thương mại, quảng bá hình ảnh, tiếp thu kinh nghiệm... Tuy nhiên có nhiều đoàn ra nước ngoài với nội dung khảo sát, học tập kinh nghiệm nhưng thực chất là để kết hợp đi tham quan, du lịch. Vẫn còn đoàn có số lượng quá 10 người, thời gian đi của một đoàn quá 10 ngày và nhiều lãnh đạo cơ quan tham gia các đoàn đi nước ngoài do doanh nghiệp mời. Nhiều đoàn có thành phần là những người chuẩn bị nghỉ hưu cho đi nước ngoài mang tính “tri ân”, mời thành phần người của đơn vị khác không phù hợp nội dung chuyến đi…
Để làm sáng tỏ mục đích và tính hiệu quả trong việc cử cán bộ thuộc diện chuẩn bị nghỉ hưu đi công tác nước ngoài bằng tiền ngân sách, PV Tiền Phong đã liên hệ, gửi giấy giới thiệu tới TTCP, tuy nhiên đã nửa tháng trôi qua, cơ quan này vẫn chưa phản hồi, thu xếp được lịch làm việc với phóng viên.
